شاید با خود بگویید شستی یا پوش باتن چیست و چه کاربردی دارد؟ برای پاسخ به این سوال باید بگوییم که شستی برای قطع و وصل کردن جریان برق، در عملیات‌های صنعتی، کاربرد زیادی دارد. با توجه به این که عملیات‌ها، به کمک ماشین‌های مکانیکی انجام می‌شود، به دلایل مختلف، حین کار نیاز به توقف عملیات داریم. با توجه به خطرات احتمالی و ریسک‌های موجود، امکان این که ماشین به صورت دستی متوقف شود، وجود ندارد. برای همین استفاده از کلیدهایی که جریان برق محرک ماشین را قطع و وصل می‌کنند، رواج زیادی دارد. پوش باتن یا شستی، یکی از انواع کلید برق است که استفاده‌ی زیادی در محیط‌های صنعتی دارد. در این مقاله، با انواع، عملکرد و کاربردهای این محصول، بیشتر آشنا می‌شویم. با فرنام الکتریک همراه باشید.
پوش باتن چیست؟
شستی یا پوش باتن، یک سازه‌ی مکانیکی ساده است که برای کنترل یک پروسه‌ی عملیاتی، با استفاده از فرآیند سوئیچ، مورد استفاده قرار می‌گیرد. پوش باتن‌ها، با توجه به این که در محیط‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند و هر پروژه می‌تواند نیازمندی‌های خاص خود را داشته باشد، در جنس‌های مختلفی، از جمله پلاستیک و فلز ساخته می‌شوند.
کاربرد شستی یا پوش باتن چیست ؟
یکی از کاربردهای اصلی این محصول، در تابلو برق صنعتی، برای راه‌اندازی موتور یا قطع جریان آن می‌باشد. شستی‌ها و یا کلید پوش باتن ، تجهیزات صدور فرمان به مدار الکتریکی هستند که تحریک آنها با کمک دست انجام می‌شود. معمولا روی پوش باتن‌ها می‌توانید دو کلید به رنگ‌های سبز و قرمز ببینید. از کلید سبز برای قطع و از کلید قرمز برای قطع جریان استفاده می‌شود. البته در برخی انواع شستی هم از کلید قطع و وصل، در یک شستی استفاده شده است که به آنها شستی استارت استوپ دوبل می‌گویند.
انواع کلید
- کلید های دائمی
- کلید های لحظه ای
کلیدهای لحظه ای
کلیدهای لحظه ای کلید هایی هستند که در هر حالتی قرار بگیرند وضعیت ها آن تا زمانی که انرژی و نیروی دست بر روی کلید است ثابت باقی می ماند و مدار متصل است.
به محض برداشتن دست از روی کلید، کلید مجددا به حالت اولیه خود بازگشته و مدار قطع می گردد بدین معنی که برای عمل کردن کلیدهای لحظه ای نیروی مکانیکی دائم لازم است.
کلیدهای ساده لحظه کار نیز بر دو نوع می باشند.
- کلید های لحظه ای که در برق ساختمانی کاربرد دارند مانند شستی های زنگ اخبار و…
- کلیدهای لحظه ای ها که در برق صنعتی کاربرد دارند مانند شستی STOP و START
کلیدهای دائمی
کلیدهایی که پس از تغییر وضعیت، وضعیت جدید خود را حفظ می نمایند را کلیدهای دستی دائمی می نامند و برای تغییر وضعیت مجدد این نوع کلید ها باید مجددا بصورت دستی تحریک شوند تا مجددا تغییر حالت دهند .
این نوع کلیدها دو نوع می باشند .
- کلیدهای دائمی که در برق ساختمانی کاربرد دارند مانند کلیدهای تک پل ، دو پل تبدیل صلیبی و…
- کلیدهای دستی دائمی که در برق صنعتی کاربرد دارند مانند کلیدهای اهرمی، یا هزبان غلطکی و…
انواع شستی ها کدام اند؟
۱-شستی استارت
شستی ای که پس از تحریک یا فشار دادن، کنتاکت قطع را وصل می کند شستی استارت نامیده می شود. به عبارتی دیگر شستی استارت در حالت عادی باز بوده با فشار دادن به صورت لحظه ای بسته می شود. در شستی استارت، با برداشتن فشار دست از روی آن کنتاکت مجدداً باز می شود در داخل شستی استارت یک فنر قرار گرفته است که موجب بازگشت آن می گردد. معمولاً رنگ شستی استارت سبز یا مشکی است.
۲-شستی استوپ
شستی که پس از تحریک یا فشار دادن، کنتاکت وصل را قطع می کند شستی استوپ نامیده می شود. به عبارتی دیگر شستی استوپ در حالت عادی بسته بوده با فشار دادن به صورت لحظه ای باز می گردد. در شستی استوپ، با برداشتن فشار دست از روی آن کنتاکت مجدداً بسته می شود در داخل شستی استوپ یک فنر قرار گرفته است که باعث بازگشت آن می شود، اما مدار کنتاکتور با استفاده از تیغه کمکی (کنتاکت باز) به حالت وصل باقی می ماند. اگر از کمکی استفاده نشود مدار ناپایدار می شود.
البته وقتی که کنتاکتور وصل را به وسیله استوپ قطع کنیم، این موضوع را می توان زمانی که جریان برق شبکه قطع می شود، مشاهده کرد که چگونه مدار کنتاکتور قطع و با برقرار شدن جریان برق کنتاکتور وصل نمی شود مگر اینکه دوباره مدار را استارت کنیم. معمولاً رنگ شستی استوپ قرمز می باشد. شستی استارت و استپ در مدار ها در کنار یک دیگر استفاده می شوند به دلیل آن که کارایی این شستی ها به گونه ایی مکمل یک دیگر است که سبب خواهد شد در کنار هم بتوانند نقش مهمی را ایفا کنند.
انواع شستی استارت استوپ
- فشاری
- سلکتور سوئیچ
- شستی قارچی
- شستی های کلیدی
- شستی استارت استاپ
- دکمه‌های فشاری اضطراری
۳- شستی استوپ دوبل
شستی استارت استوپ ترکیبی از شستی استارت و شستی استوپ است. به طور کلی برای هر شستی می توانیم از یک شماره دو رقمی استفاده کنیم. شمارۀ سمت راست (یکان) تعداد تیغه های بسته یعنی استوپ ها و شمارۀ سمت چپ (دهگان) تعداد تیغه های باز یعنی تعداد استارت ها را مشخص می کند مثلاً شستی استوپ استارت دوبل با شمارۀ ۱۱ و شستی استارت تکی با شمارۀ ۱۰ و استوپ تنها با شمارۀ ۰۱ شناسایی می شوند و عدد ۳۲ مشخص کننده یک شستی مرکب است که پنج تیغه دارد سه تای آنها استارت و دو تای دیگر استوپ هستند. جهت فلش روی علامت اختصاری شستی ها تعیین کننده جهت نیرو برای برگشت فنر به جای اولش را مشخص می نماید.
در رسم نقشه های برقی به طور معمول بیشتر دستگاه ها را در حالت قطع (خاموش نرمال) و اتصال تیغه ها را از سمت چپ به راست می کشند. نقشه های اتصال در صورت امکان به شکل عمودی به ویژه برای مدارهای فرمان رسم می شوند.
کد رنگی پوش باتن
بر اساس استاندارد بین المللی IEC-204-DIN 4818 استفاده از کدهای رنگی برای شستی ها و نمایشگرهای نوری توصیه شده است کدهای رنگی زیر برای نمایشگرهای نوری مورد استفاده قرار می گیرد و در تابلوی ساختمان هم کاربرد زیادی دارد.
-شستی قرمز رنگ: برای قطع به کار می رود. با فشردن این شستی یک یا چند موتور را می توان خاموش کرد.
-شستی قرمز قارچی: در مدار کنترل برای قطع اضطراری به کار می رود (همراه با برچسب زرد رنگ).
-شستی سبز رنگ یا سیاه: برای حالت وصل و یا راه اندازی به کار می رود. ( مثلاً: وصل مدار به منبع تغذیه – راه اندازی یک یا چندین موتور با عملکرد معین – راه اندازی قسمت های الکتریکی یک ماشین)
-شستی زرد رنگ: برای راه اندازی در غیر حالت نرمال به کار می رود. (مثلاً: راه اندازی یک موتور در جهت عکس حالت نرمال – راه اندازی یک حرکتی به منظور دوری از خطر) با فشردن این شستی برق تمام قسمت هایی که در مراحل قبل وصل شده بود قطع می گردد.
-شستی سفید و آبی: این شستی ها می توانند برای هر مقصود دیگر مورد استفاده قرار بگیرند.
خلاصه مقاله
شستی یا پوش باتن یک سازه مکانیکی است که برای کنترل پروسه‌های صنعتی با استفاده از فرآیند سوئیچ، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کلید برای قطع و وصل کردن جریان برق در عملیات صنعتی کاربرد دارد و از جنس‌های مختلفی ساخته می‌شود. کاربردهای اصلی پوش باتن در تابلو برق صنعتی برای راه‌اندازی موتور و قطع جریان آن است. انواع کلید شامل کلیدهای دائمی، کلیدهای لحظه‌ای و کلیدهای دائمی دستی هستند.
- – شستی استارت: با فشار دادن، کنتاکت قطع را وصل می کند و با برداشتن فشار دست از روی آن کنتاکت مجدداً باز می شود.
– شستی استوپ: با فشار دادن، کنتاکت وصل را قطع می کند و با برداشتن فشار دست از روی آن کنتاکت مجدداً بسته می شود.
– شستی استارت استوپ: ترکیبی از شستی استارت و استوپ است.
– انواع دیگر شستی ها شامل: فشاری، سلکتور سوئیچ، قارچی، کلیدی، دکمه‌های فشاری اضطراری و… هستند.
– کد رنگی پوش باتن شامل: شستی قرمز، شستی قرمز قارچی، شستی سبز یا سیاه، شستی زرد، شستی سفید و آبی است.
سوالات متداول
1. شستی استارت چه عملکردی دارد؟
– پس از تحریک یا فشار دادن، کنتاکت قطع را وصل می کند.
2. شستی استوپ چه عملکردی دارد؟
– پس از تحریک یا فشار دادن، کنتاکت وصل را قطع می کند.
3. شستی استارت استوپ دوبل چیست؟
– ترکیبی از شستی استارت و شستی استوپ است.
4. برای چه کارهایی از شستی قرمز استفاده می شود؟
– برای قطع به کار می رود. با فشردن این شستی یک یا چند موتور را می توان خاموش کرد.
5. کد رنگی پوش باتن چیست؟
– استفاده از کدهای رنگی برای شستی ها و نمایشگرهای نوری توصیه شده است. با استفاده از کد رنگی می توان شستی ها را شناسایی کرد، مثلاً شستی قرمز برای قطع و شستی سبز برای حالت وصل و یا راه اندازی.