کلیدهای فشار ضعیف وسیله ارتباط سیستم های مختلف می باشند و موجب قطع و عبور جریان می شوند. برای حفاظت تأسیسات روشنایی، برق صنعتی، سیم و کابل و ماشین آلات در برابر اضافه بار و جریان اتصال کوتاه از فیوز کلید، فیوز و کلیدهای اتوماتیک استفاده می شود. ولی به دلیل برخی محدودیت‌ها نمی‌توان از همیشه حفاظت کلید فیوز استفاده کرد.
همچنین زمانی که نیاز به قطع سه فاز به صورت همزمان باشد نمی توان از فیوز و کلید فیوز استفاده کرد. در برخی موقعیت ها نیز همچون افزایش یا کاهش ولتاژ شبکه باید قطع و آلارم های لازم ایجاد شود و یا کنتاکت ها، سیگنال ها را قطع و وصل و فرمان صادر کنند. در این صورت باید از کلیدهای فشار ضعیف استفاده کرد. برای آشنایی بیشتر با فرنام الکتریک تا انتهای مقاله همراه باشید.
مزایای کلیدهای فشار ضعیف
کلیدهای فشار ضعیف پس از قطع مدار در اثر جریان زیاد و یا هر عامل دیگری بلافاصله مجددا آماده بهره برداری می باشد. با کمک کنتاکت های فرعی که در آن بکار رفته می توان وضعیت کلید را در هر حالت (قطع، وصل یا وقوع خطا) توسط سیگنال تعیین و در اطاق فرمان منعکس کرد. ساختمان این کلیدها به شکلی است که اگر کلید را بر روی یک مدار اتصال کوتاه شده ببندیم، در ضمن عمل بسته شدن، رله اضافه جریان کلید بسرعت وارد عمل شده و مدار را قطع می کند.
انواع کلیدهای فشار ضعیف
از انواع کلیدهای فشار ضعیف می توان به کلیدهای زیراشاره کرد:
- کلیدهای اتوماتیک کمپکت (Moulded case circuit breaker:M.C.C.B)
- کلیدهای اتوماتیک هوایی (Air circuit breaker:A.C.B)
- کلیدهای مینیاتوری (Miniature circuit breaker:MCB)
- کلیدهای حافظ موتور (Motor protection circuit breaker:M.P.C.B)
- کلیدهای محافظ جان (Residual current circuit breaker:R.C.C.B )
در ادامه هر کدام را بیشتر توضیح خواهیم داد.
کلیدهای دستی
کلیدهای دستی از نوع فشار ضعیف خود به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
- کلید تیغه‌ای یا چاقویی: این کلیدها طراحی ساده‌ای دارند و قیمت آن‌ها نیز بسیار پایین است. از این کلیدها در مدارهای کنترل و فرمان بسیار کاربرد دارند.
- کلید پاکو یا گردان: این کلیدها برای جریان‌های الکتریکی کم به عنوان مثال در حدود 100 آمپر طراحی شده‌اند.
- کلید فیوز: همه ما با کلیدهای فیوز در خانه آشنا هستیم؛ کلیدهایی که به منظور جلوگیری از خطرات احتمالی از آن‌ها استفاده می‌شود. درواقع این کلیدها گزینه مناسبی جهت جلوگیری از خطرات در زمان تعویض فیوز در شبکه‌های فشار ضعیف هستند.
کلیدهای خودکار
هیچ کس منکر اهمیت حفاظت از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات صنعتی در کارخانه نمی‌شود، اما چگونه می‌توان ایمنی این دستگاه‌ها را تامین کرد؟ یا حتی به منظور حفاظت از تجهیزاتی مانند تاسیسات روشنایی یا سیم‌های کابل باید چه کاری کرد؟
کلیدهای خودکار بهترین گزینه برای حفاظت از این موارد است. ساختمان این کلیدها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از ماشین آلات صنعتی یا تجهیزات در برابر اضافه بار، جریان اتصال کوتاه و مواردی از این قبیل محافظت کرد. ساختمان این دسته از کلیدهای فشار ضعیف شامل 5 بخش زیر می‌شود:
- بدنه یا قاب کلید؛
- کنتاکت‌های کلید؛
- مکانیزم قطع و وصل؛
- جرقه‌گیر؛
- واحد تریپ.
این بخش‌ها در کنار یکدیگر کاری را انجام می‌دهند که از عهده کلیدهای دستی خارج است. به عنوان مثال، در برخی از موارد شاهد ورود ترانسفورماتور یا ژنراتورهای دستی به صورت خودکار در شبکه توزیع هستیم. این موارد غیر لازم تنها به وسیله کلیدهای اتوماتیک قابل کنترل هستند. البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که این کلیدها پس از قطع مدار بلافاصله قابل بهره‌برداری خواهند بود.
انواع کلیدهای فشار ضعیف از نوع خودکار
این روزها بیشتر کلیدهای فشار ضعیفی که در صنعت استفاده می‌شود، از نوع کلیدهای خودکار است. اما انواع مختلفی از کلیدهای خودکار با توجه به کاربردهای آن وجود دارد که در ادامه هر کدام از آن‌ها را توضیح خواهیم داد.
کلیدهای خودکار هوایی
اگر به دنبال کلیدهای فشار ضعیف با آمپراژ بالا هستید، یک راست سراغ کلیدهای خودکار هوایی بروید. قدرت قطع بالا و عمر مفید این کلیدها از ویژگی‌های برجسته آن به شمار می‌آید. این کلیدها در انواع ثابت و فشرده در بازار وجود دارند.
اما مسئله اصلی این است که از این کلیدها در چه مواردی استفاده می‌شود؟ عمدتا در ورودی تابلوها از این کلیدها استفاده می‌کنند.
کلیدهای خودکار کمپکت یا MCCB
مجموعه‌ای از رله‌های حفاظتی که در محفظه‌ای کوچکی قرار گرفته‌اند، کلیدهای کمپکت را تشکیل می‌دهند. معمولا این دسته از کلیدها از 160 آمپر تا 1600 آمپر وجود دارد.
کلیدهای خودکار مینیاتوری یا MCB
اگر ابعاد کلیدهای خودکار را کوچک کنید، کلیدهای مینیاتوری خواهید داشت. این دسته از کلیدها جریانی به اندازه 63 آمپر را از خود عبور می‌دهد.
کلیدهای حرارتی یا محافظ الکتروموتور یا MPCB
به هیچ عنوان نمی‌توان کاربرد کلیدهایی که جریان‌های شدید را در الکتروموتورها را کنترل می‌کنند، نادیده گرفت. به این منظور حتما به کلیدهایی نیاز خواهیم داشت که این کار را برعهده بگیرند. هیچ تفاوتی ندارد که از چه جریانی در سیستم استفاده می‌شود، سبک یا سنگین، کلیدهای محافظ الکتروموتور این کار را انجام می‌دهند.
این دسته از کلیدهای فشار ضعیف نوعی به خصوص از کلیدهای خودکار محسوب می‌شوند؛ با این تفاوت که جریان‌های شدید الکتروموتورها را تحمل می‌کند. این موضوع به خصوص در زمان راه‌اندازی موتورها بسیار اهمیت دارد.
جالب است بدانید که می‌توانید فاکتورهای مختلفی را با کمک این کلیدها در موتورها در نظر بگیرید. به عنوان مثال، می‌توانید کنترل اضافه بار، اتصال کوتاه، افت ولتاژ یا حتی حفاظت در برابر تک فاز شدن الکتروموتورها را در دست بگیرید.
کلید محافظ جان یا RCCB
همه ما می‌دانیم که توجه به مسائل ایمنی به چه اندازه اهمیت دارد؛ اما مسئله اصلی این است که به چه اندازه این مسائل را رعایت می‌کنید. مسائل ایمنی به خصوص در مصرف انرژی برق خود را بیش از هر مسئله دیگری نشان می‌دهد.
نگاهی به اخبار روز در کانال‌های مختلف بیندازید،؛ در بسیاری از خبرهایی که مربوط به خسارات مالی یا صدمات جانی در ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی می‌شوند، ردپایی از عدم رعایت مسائل ایمنی در مصرف برق وجود دارد. بنابراین این مسئله موضوعی نیست که به راحتی بتوان از آن گذشت؛ اما باید چه کرد؟
بدون شک برای جلوگیری از این مسئله راهکارهای زیادی وجود دارد، اما مهمترین آن استفاده از کلیدهای محافظ جان است. بهتر است بدانید که اصطلاح کلید محافظ جان، در اصل اشتباه است و بهتر است از عبارت کلید جریان نشتی استفاده کنیم. البته چون اصطلاح کلید محافظ جان بیشتر برای مهندسین آشنا می‌باشد، ما هم از این اصطلاح استفاده کرده‌ایم.
کلید محافظ جان هم از انواع کلیدهای فشار ضعیف اتوماتیک است که برای حفاظت از افراد و تجهیزات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دسته از کلیدها در انواع و تایپ‌های مختلفی تولید می‌شوند و از آن جایی که کاربرد زیادی دارند، در دو نوع صنعتی و خانگی به بازار عرضه می‌شوند.
اساس کار این کلیدها به این صورت است که جریان ورودی را با جریان خروجی مقایسه می‌کنند. در صورتی که جریان نشتی در مدار وجود داشته باشد، کلید جریان ورودی را قطع خواهد کرد.
پس این کلیدها یکی از ایمن‌ترین تجهیزات برای شناسایی و قطع کردن جریان نشتی و همچنین جلوگیری از ایجاد شوک‌های ناشی از تماس غیر مستقیم الکتریکی می‌باشند.
کلیدهای فشار ضعیف اتوماتیک جایگزینی مناسب برای فیوزها
اگر تنها کمی در حوزه برق تجربه داشته باشید، می‌دانید که فیوزها نمی‌توانند از عهده محافظت کامل شبکه‌ها برآیند. معمولا در شبکه‌هایی که از فیوز استفاده می‌شود، احتمالا در عمل حفاظت موضعی شاهد خطا خواهید بود.
این در حالی است که در شبکه‌های سه فاز زمانی که جریان برق افزایش می‌یابد، نیاز به قطع همزمان سه فاز داریم که این مورد نیز از عهده فیوز و کلید فیوز برنمی‌آید. اما چنانچه کلیدهای خودکار را جایگزین کنید، دیگر هیچ نگرانی در این مورد نخواهید داشت.
البته مزایای استفاده از این کلیدها تنها به این موارد محدود نمی‌شود. کلیدهای اتوماتیک فشار ضعیف پس از قطع خودکار مدار بلافاصله آماده به کار می‌شوند. به همین دلیل است که با استفاده از این کلیدها نیاز به سرکشی مداوم به دستگاه‌ها نخواهید داشت.
نکته جالب توجه کارایی این کلیدها است؛ شما می‌توانید کارایی این کلیدها را با توجه به نیاز خود تغییر دهید. به این صورت که وضعیت کلید را در حالت‌های قطع، وصل یا وقوع خطا به کمک کنتاکت‌های فرعی تعیین کنید. همین موارد کافی است که در استفاده از کلیدهای فشار ضعیف سراغ مدل‌های اتوماتیک آن‌ها بروید.