کنتاکتور تک فاز از جمله مهم ترین و پرکاربردترین تجهیزات الکتریکی در برق صنعتی می باشد. این نوع کنتاکتور به دلیل ویژگی هایی که دارد جایگزین مناسبی برای کنتاکتور سه فاز است. از جمله ویژگی های کنتاکتور تک فاز یا بی صدا می توان به کیفیت مناسب، آمپراژ خوب، پایین بودن میزان صدای تولیدی، عدم نیاز به تعمیر و نگهداری فصلی و دوره ای اشاره کرد.
جریان خروجی کنتاکتور بی صدا تا 50 آمپر بوده و همراه با ورودی 4 تا 20 میلی آمپری و ولتاژ خروجی 250-90VAC است. در این مطلب ما قصد داریم درباره اهمیت استفاده از کنتاکتور تک فاز در بهبود کیفیت و عملکرد جریان عبوری برق در دستگاه های صنعتی بپردازیم با فرنام الکتریک همراه باشید.
کنتاکتور تک فاز چیست؟
در زمان کار با لوازم برقی و به ویژه در زمان استفاده از تجهیزات برق صنعتی مانند انواع موتور، دستگاه، لامپ و … شما می توانید با استفاده از کنتاکتور تک فاز که یک کلید الکترومغناطیسی و ابزاری ضروری و کاربردی برای قطع و وصل کردن جریان برق می باشد، جریان برق را در دستگاه های خود قطع و یا وصل نمایید. اهمیت کنتاکتور در این است که به جای قطع و وصل کردن جریان با دست و به جهت جلوگیری از خطرهای ناشی از برق گرفتگی، مورد استفاده قرار می گیرد.
فرایند کار به این صورت است که کنتاکتور پالس یک جریان ضعیف را برای یک جریان قوی و بزرگ ارسال می نماید. جریان کوچک ارسال شده موجب روشن ماندن کلید داخلی شده و وقتی این جریان ضعیف قطع گردد، جریان اصلی نیز قطع می گردد. این مزیت موجب می شود تا مدار حتی از راه دور نیز قابل کنترل باشد و نقش ویژه ای در افزایش ایمنی کاربران دارد. کنتاکتور دارای انواع مختلفی است که کنتاکتور تک فاز یک نوع آن می باشد و دارای مدل های متنوعی شامل: مینی کنتاکتور، کنتاکتور بیمارستانی، کنتاکتور الکترومکانیکی و… است.
کاربردهای کنتاکتور تک فاز چیست؟
یکی از مهم‌ترین تجهیزات الکتریکی که کاربرد زیادی در بخش‌های مختلف صنعت دارد کنتاکتور بی‌صدا است. آمپر خوب از ویژگی‌های مهم این نوع محصولات بوده که موجب شده تا در بسیاری از بخش‌ها استفاده شود.
در حقیقت این محصول کاربردهای بسیار زیادی دارد و می‌توان گفت کاربرد این نوع محصولات در بخش‌های متفاوت صنعت برق بسیار زیاد است. سیستم هوشمند سازی خانه‌های هوشمند از گسترده‌ترین کاربردهای این نوع محصولات است. قدرت خروجی‌های رله‌ای، کنترلر ها در خانه‌های هوشمند پایین است.
از سوی دیگر نیاز مصرف‌کنندگان به بالا بودن جریان‌های نامی زیاد است به همین دلیل برای حل این مشکل از کنتاکتور تک فاز استفاده می‌شود. در کولرهای گازی، پمپ‌های کفکش کشاورزی، کنترل سیستم‌های روشنایی و دستگاه‌های ماینر از این نوع محصولات استفاده می‌شود. البته می‌توان از برخی این نوع محصولات به‌عنوان جایگزین رله‌های شیشه‌ای و کنتاکتورهای فرمان استفاده کرد، چراکه در ماژول‌های تک پل، دو پل، سه پل و چهار پل موجود هستند.
مزایای استفاده از کنتاکتور تک فاز:
صدای قطع و وصل کم:
در محیط های غیر صنعتی مثل محیط خانه های مسکونی، واحد های تجاری اداری و غیره، یکی از چالش ها، صدای بلند قطع و وصل کنتاکتورهای سه فاز می باشد. کنتاکتور تک فاز یا بی صدا در هنگام قطع و وصل، صدای بسیار کمی دارد، به همین دلیل، استفاده از آن ها، مشکل عنوان شده را برطرف می کند.
اشغال فضای کم توسط کنتاکتور تک فاز در تابلو برق:
تعداد زیاد کنتاکتور، باعث افزایش سایز تابلو برق می شود. کنتاکتورهای تک فاز، به نسبت سه فاز دارای ابعاد کوچکتری اند که این امر موجب کاهش ابعاد تابلو برق و هزینه می شود.
قیمت مناسب:
از نظر رنج قیمت کنتاکتورهای تک فاز موجود در بازار، عموما قیمت پایین تری، نسبت به کنتاکتورهای سه فاز دارند.
عدم نیاز به تعمیر و نگهداری های فصلی:
کنتاکتورهای تک فاز، به دلیل کیفیت مناسب و نوع ساختار، از نظر نگهداری شرایط مناسبی را ایجاد می کنند و نیاز به تعمیر و نگهداری فصلی ندارند.
تست سالم بودن کنتاکتور تک فاز
برای تست کنتاکتور تک فاز، کافی است که یک فاز و یک نول به کنتاکت های A1 و A2 آن بدهیم و بررسی کنیم که اتصال بین کنتاکت ها برقرار می شود یا خیر؟!
بعد از روشن شدن کنتاکتور، باید بررسی کنیم که پیچ های قدرت کنتاکتور یعنی پیچ های شماره ۱، ،۲ ،۳ ،۴ به هم وصل می‌شوند یا خیر؟!
پس از برق دار کردن کنتاکتور تک فاز و بوبین آن، باید کنتاکتور وصل شود. سپس، بعد از مطمئن شدن از وصل شدن کنتاکتور،پیچ های قدرت را با تست بوق (Buzzer) مولتی متر بررسی می‌کنیم. اگر صدای Buzzer را شنیدیم، پس کنتاکت ها سالم و در نتیجه کنتاکتور تک فاز یا بی صدا سلامت است.
عملکرد کنتاکتور تک فاز
کنتاکتور تک فاز ضمن داشتن کیفیت بالاتر، ظاهر و طراحی شیک تر و همچنین صدای کمتری نیز نسبت به مدل های قبلی کنتاکتور دارد و جایگزین بسیار مناسبی برای استفاده به جای کنتاکتور سه فاز است. این محصول عملیات قطع و وصل در کنتاکتور را به وسیله یک بوبین یا سیم پیچ مغناطیسی انجام می دهد. بوبین انرژی الکتریکی را به انرژی مغناطیسی تبدیل نموده و با قطع و وصل شدن برق این میدان الکترومغناطیسی نیز قطع و وصل می گردد.
کنتاکتور تک‌فاز دارای دو پل 25 آمپری می باشد. در شرایطی که کاربر جریانی بین 25 تا 50 آمپر تک فاز لازم داشته باشد، با دوبل کردن پل و عبور دادن فاز از دو پل می توان جریان را تا 50 آمپر ارتقا داد.
اجزا و قطعات مختلف کنتاکتور تک فاز
تمامی کنتاکتورها سه قسمت اصلی دارند: تیغه، بوبین و قاب عایق. هر کدام از این بخش ها وظایف جداگانه ای دارند که در زیر به آن ها اشاره می کنیم.
تیغه: تیغه کنتاکتور تک فاز به دو نوع قدرت و فرمان تقسیم شده است؛ بدین صورت که تیغه قدرت همان کنتاکت اصلی است که جریان قدرت از آن عبور می نماید و تیغه فرمان یا کنتاکت فرمان، در بخش فرمان استفاده می گردد. این تیغه ها بعد از هر بار تحریک سیم پیچ توسط جریان، به شکلی حرفه ای به حالت عکس خود تغییر شرایط می دهند.
بوبین کنتاکتور: بوبین، نوعی سیم پیچ است که یک هسته مغناطیسی ایجاد نموده و وظیفه باز و بسته شدن کنتاکتور را با ایجاد نیروی مغناطیسی برای اتصال فیزیکی تیغه های رسانا ایفا می نماید.
قاب عایق: کنتاکتورها به وسیله مواد عایق مانند باکالیت، نایلون و … عایق بندی می شوند. این عایق بندی به عنوان قاب محافظ، نگه دارنده در برابر خطر برق گرفتگی و نیز جهت حفاظت از عواملی مانند گرد و غبار، چربی، آب و غیره عمل می نماید.
مزایای استفاده از کنتاکتور بی صدا نسبت به کنتاکتور تک‌فاز معمولی
- سرعت قطع و وصل بسیار بالا نسبت به مدل های الکترونیکی
- عدم ایجاد جرقه در زمان سوییچینگ
- مناسب برای استفاده در محل هایی با امکان انفجار و احتراق
- طول عمر بالا (به دلیل نداشتن قطعه مکانیکی)
- مقاومت بسیار بالا در برابر ضربه
- عملکرد بدون صدا
- ابعاد کوچک و طراحی مناسب
- طراحی متنوع برای مدار های AC / DCو …
سخن پایانی
در این مطلب به معرفی کامل کنتاکتور تک فاز پرداختیم و ویژگی‌ها و کاربرد و مزایای آن را توضیح دادیم. کنتاکتور یک نوع قطعات الکترونیکی بوده که انواع مختلفی دارد و یکی از انواع آن کنتاکتور بی‌صدا است. از این نوع محصولات به‌منظور استفاده در مناطقی که امکان انفجار و احتراق بالا است استفاده می‌شود و نسبت به کنتاکتور معمولی متفاوت است.
این نوع محصول قطعه مکانیکی نداشته به همین دلیل طول عمر آن بالا است. همچنین در برابر ضربه مقاوم بوده و طرح‌های متنوع برای مدارها دارد. این نوع محصولات در هنگام سوئیچینگ جرقه نمی‌زند و نسبت به مدل‌های الکترونیکی سرعت قطع و وصل آن بالا است.