در تابلو برق‌های برق صنعتی از انواع کلیدها استفاده می‌شود. یک دسته مهم و مجزا از بقیه کلیدها، کلید گردان‌های تابلویی هستند. این کلیدها که در انواع تک فاز و سه فاز تولید می‌شوند دارای تنوع گوناگونی بوده و رنج وسیعی از جریان را پشتیبانی می‌کنند. در این مقاله به طور ویژه به معرفی کلید گردان می‌پردازیم. با فرنام الکتریک همراه باشید.
کلید گردان چیست؟
کلید های گردان جهت قطع و وصل کردن سه فاز، ستاره و مثلث کردن موتور و یا چپ گرد و راستگرد موتور به صورت دستی استفاده می شوند، این کلید برای اولین بار در دهه 80 رواج پیدا کرد. در واقع در این دهه کلید ها بصورت پین بودند که تعداد پین ها کم کم افزایش پیدا کرد جان ملان بی اولین کسی بود که در انگلستان طرحی شبیه به کلید ارائه داد.
در واقع اولین کلید پریز ها طرحی مشابه با پین داشتند که موجب قطع و وصل جریان می شدند. پس از این کلید ها، کلید های دو پل و سه پل اختراع شدند که راحت تر و سریع تر می توانستند جریان برق را قطع و وصل کنند. با گذشت زمان کلید ها از حالت ابتدایی بیرون آمده و پیچیده تر شدند. در ابتدا کلید ها توسط پین و فنر کار می کردند اما به مروز زمان هوشمند تر شده اند.
امروزه کلید ها بدون قطع جریان برق می توانند کار کنند و عملکرد های متفاوتی داشته باشند. علاوه بر ساختار داخلی کلید، کنتاکت ها یکی از بخش های مهم کلید هستند که علاوه بر زیبایی، باید قابلیت ضد سایش و ضد خوردگی را داشته باشند. به ویژه در محیط های صنعتی باسد از پلاستیک های سخت و فشرده و یا سرامیک های ساخته شوند که بتوانند محیط های مرطوب و یا دارای Ph های متفاوت را تحمل کنند، کلید رابطه بین انسان و ماشین است و کنترل کننده فرآیندها، شروع و پایان دادن یک عمل با کلید انجام می پذیرد. کلید انتخاب جدایی ناپذیر از یک تابلو برق است و می تواند در ابعاد خانگی و صنعتی کاربرد های وسیعی داشته باشد.
انواع کلید گردان
کلیدهای گردان بر اساس رنج جریان کاری و فرآیند کاری، دارای انواع مختلفی هستند. بر همین اساس این قابلیت برای آنها در نظر گرفته شده که در تمامی پروژه‌ها استفاده شوند. این کلیدها برای تأمین و تغذیه انرژی الکتریکی تجهیزات در دستگاه‌های مختلف استفاده شده و دارای انواع زیر هستند:
- کلید گردان یکطرفه : این کلید به منظور راه اندازی و توقف یک مدار به کار می رود.
- کلید گردان دوطرفه : این کلید به منظور راه اندازی دو مدار به صورت جداگانه به کار می رود. یعنی تنها می توان مدار 1 یا مدار 2 را راه اندازی کرد.
- کلید گردان تکفاز : این کلید برای راه اندازی مدار های برق تک فاز به کار می رود.
- کلید گردان سه فاز: این کلید مناسب راه اندازی مدارهای برق سه فاز می باشد.
- کلید گردان ستاره مثلث: این کلید برای راه اندازی مدار ستاره مثلث استفاده می شود. مدار ستاره مثلث برای راه اندازی الکتروموتور های توان بالا کاربرد دارد.
- کلید گردان دالاندر : این کلید مناسب راه اندازی موتور های موسوم به دالاندر می باشد.
- کلید گردان ولتمتر : با استفاده از این کلید می توان ولتاژ هر خط را اندازه گیری کرد.
- کلید گردان آمپرمتر: با استفاده از این کلید و نصب اقلام جانبی می توان جریان هر فاز را اندازه گیری کرد
- کلید گردان چنج اور: این کلید دارای 6 ورودی و 3 خروجی بوده که توسط آن می توان بین دو مدار ورودی و یک مدار خروجی انتقال برق را انجام داد.
- کلید گردان چپگرد راستگرد: این کلید برای راه اندازی مدار چپگرد و راستگرد الکتروموتور ها استفاده می شود.
براساس کلیدهایی که در بالا عنوان گردید؛ کافیست متناسب با جریان کاری، کلید مورد نظر خود را تهیه نمایید و به منظور افزایش ایمنی و بهبود عملکرد در مدار خود استفاده کنید. برخی از کلیدهای گردان دارای حالت اینترلاک هستند. در ادامه به معرفی اینترلاک در کلید گردان و عملکرد آن می‌پردازیم.
نحوه عملکرد اینترلاک در کلید گردان
بعضی از کلیدهای گردان با عنوان کلیدهای ایمنی که دسته ی زرد و قرمز رنگی دارند، می توانند شامل حالت اینترلاک نیز شوند. معمولا اینترلاک به گونه ای تعبیه گردیده که وقتی کلید روی حالت قطع قرار گرفت درب تابلو باز گردد. از طرفی این کلیدها ویژگی قفل و نشانه گذاری در حالت قطع را دارا می باشند. به همین دلیل فقط در مواقعی می توان روی تجهیزات داخلی تابلو کار نمود که کلید روی حالت قطع قرار گرفته باشد. کلیدهای ایمنی از نوع قابل قطع زیر بار نامی بوده و باید بتوانند جریان بزرگترین الکتروموتور موجود در شبکه را در حالت رتور قفل شده قطع نمایند.
خرید کلید گردان
هنگام خرید کلید گردان در وحله ی اول با توجه به میزان تقریبی آمپر کلید و تنوع کلیدهای مورد تقاضا و ملاحظات اقتصادی و محل مورد استفاده و درجه حفاظت مورد نیاز، باید سری کلید گردان انتخاب شود: کلید گردان های سری T در قلمرو آمپر ۱۲ الی ۴۰ آمپر است. این سری علاوه بر این که ظاهری زیبا و بسیار مطلوب، درجه حفاظت بالا نیز دارد، به طوری که قسمت قطع و وصل آن دارای ضریب حفاظت IP65 (کامل حفاظت شده در مقابل گرد و غبار و حفاظت شده در مقابل پاشش آب تحت فشار از تمام جهات) و بدنه کلید و ترمینال ها دارای ضریب حفاظت IP20 (ترمینال های حفاظت شده توسط درپوش) است.
در مرحله ی بعدی با توجه به نوع بار الکتریکی مورد نظر که باید کلید گردان مورد نظر آن را قطع یا وصل یا کنترل و تعاریف مربوط به رده های کاربردی برای گلید گردان، آمپر کلید گردان و کد آن انتخاب می شود .کد آمپری کلیدگردان عددی سه رقمی است. پس از آن با توجه به عملکرد مورد نیاز کلید گردان از نظر تعداد کنتاکت های قطع و وصل، تعداد حالات چرخشی کلید گردان، زوایای چرخش، ترتیب اتصالات و نحوه علامت گذاری ترمینال ها، کد عملکرد کلید گردان انتخاب می شود.
کد عملکرد کلید گردان برای هر سری کلید یکسان است. در مرحله آخر با توجه به روش نصب کلید گردان مورد نظر (روی تابلو، کف تابلو، اینتر لاک با درب تابلو، یا نصب داخل جعبه رو کار دیواری) و همچنین نوع و شکل مکانیزم قطع و وصل، رنگ صفحه و دسته و درجه حفاظت آن کد مدل کلید تعیین می شود.
کاربردهای کلیدگردان
به طور کلی در تمامی صنایعی که تابلو برق‌های صنعتی وجود دارند؛ کلید گردان‌های تابلویی حتی در تابلوهای تقسیم روشنایی و پریزها موجود هستند. در ادامه ما به تعدادی از این صنایع اشاره می‌کنیم:
- تولید ماشین آلات سبک و سنگین
- صنایع تولید شیشه، فلزات
- صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
- صنایع حوزه استخراج و بهره وری از مواد معدنی
- حوزه حمل و نقل، بسته بندی، جابجایی و انبارداری
- صنایع غذایی و نوشیدنی
- ساختمان های اداری، تجاری و مسکونی با واحد های زیاد
انواع کلید گردان بر اساس عملکرد
یک پل تک راهه :SPST
یک کلید گردان اولیه است که برای اتصال یا قطع اتصال بین دو ترمینال استفاده می شود که سوئیچ ضامن نیز گفته می شود. این کلید دارای یک ورودی و یک خروجی است. این مدار دارای یک اتصال و یک چراغ است. زمانی که کلید در مدار روشن باشد، چراغ روشن می شود و در غیر اینصورت خاموش می گردد و جریان از دو پایانه عبور نمی کند.
یک پل دو راهه :SPDT
این کلید دارای سه ترمینال است که یک ترمینال به عنوان ورودی و دو ترمینال به عنوان خروجی استفاده می گردد. یک ترمینال متقابل به یکی از دو پایانه متصل می شود. در سوئیچ SPDT، به جای پایانه های دیگر، فقط از ترمینال COM استفاده می شود، برای مثال می توانیم از COM & A یا COM & B استفاده کنیم. کاربرد این کلید در یک مدار سه طرفه برای روشن/ خاموش کردن یک چراغ از دو مکان مانند از بالا و پایین یک راه پله است.
دوپل تک راهه :DPST
این سوئیچ از از دو پل و یک تک راه تشکیل شده است به این معنی که شامل دو کلید یکسان است که در کنار هم قرار گرفته اند که سوئیچ با یک ضامن کار می کند، به این معنی که دو مدار مجزا در یک زمان از طریق یک فشار کنترل می شوند. این سوئیچ برای روشن/خاموش کردن دو مدار استفاده می شود و از چهار ترمینال یعنی دو ورودی و دو خروجی برق تشکیل شده است. هدف اصلی این سوئیچ تنظیم یک دستگاه 240 ولتی است که در ان هر دو ولتاز تغذیه باید روشن باشند در حالی که سیم باید متصل باشد. هنگامی که این کلید روشن است، جریان از دو مدار شروع می شود و هنگامی که خاموش می شود، جریان متوقف می شود.
دوپل دوراهه :DPDT
این کلید برابر است با دو کلید SPDT یعنی دو مدار مجزا که دو ورودی هر مدار را به کی از دو خروجی متصل می کند. موقعیت سوئیچ تعداد راه ها را کنترل می کند و از بین دو کنتاکت، هر کنتاکت می تواند مسیریابی شود.
روش خرید کلید گردان
کلید گردان یکی از تجهیزات لازم برای تامین برق تجهیزات و دستگاه های صنعتی محسوب می‌شود. این کلید نقش مهمی در ایمنی و تامین انرژی مورد نیاز ماشین آلات صنعتی دارد. در صورتی که قصد خرید کلید گردان دارید، می‌توانید با مراجعه به فروشگاه آنلاین فرنام الکتریک نمونه مورد نظر خود را از میان نمونه‌های موجود در بازار انتخاب و خریداری کنید، با خرید کلید گردان از فروشگاه آنلاین فرنام الکتریک می‌توانید از اصالت محصول و همچنین رقابتی بودن قیمت خرید آن مطمئن باشید.