کلید سلکتوری جهت قطع و وصل کردن سه فاز، ستاره و مثلث کردن موتور و یا چپ گرد و راستگرد موتور به صورت دستی استفاده می شوند، این کلید برای اولین بار در دهه 80 رواج پیدا کرد. در واقع در این دهه کلید ها بصورت پین بودند که تعداد پین ها کم کم افزایش پیدا کرد جان ملان بی اولین کسی بود که در انگلستان طرحی شبیه به کلید ارائه داد. برای مطالعه بیشتر تا انتهای مقاله همراه فرنام الکتریک باشید.
طراحی کلید سلکتوری از ابتدا تا به امروز
در واقع اولین کلید پریز ها طرحی مشابه با پین داشتند که موجب قطع و وصل جریان می شدند. پس از این کلید ها، کلید های دو پل و سه پل اختراع شدند که راحت تر و سریع تر می توانستند جریان برق را قطع و وصل کنند. با گذشت زمان کلید ها از حالت ابتدایی بیرون آمده و پیچیده تر شدند. در ابتدا کلید ها توسط پین و فنر کار می کردند اما به مروز زمان هوشمند تر شده اند.
امروزه کلید ها بدون قطع جریان برق می توانند کار کنند و عملکرد های متفاوتی داشته باشند. علاوه بر ساختار داخلی کلید، کنتاکت ها یکی از بخش های مهم کلید هستند که علاوه بر زیبایی، باید قابلیت ضد سایش و ضد خوردگی را داشته باشند. به ویژه در محیط های صنعتی باید از پلاستیک های سخت و فشرده و یا سرامیک های ساخته شوند که بتوانند محیط های مرطوب و یا دارای Ph های متفاوت را تحمل کنند، کلید رابطه بین انسان و ماشین است و کنترل کننده فرآیندها، شروع و پایان دادن یک عمل با کلید انجام می پذیرد. کلید انتخاب جدایی ناپذیر از یک تابلو برق است و می تواند در ابعاد خانگی و صنعتی کاربرد های وسیعی داشته باشد.
اجزای کلید سلکتور
کلید سلکتور یک کلید مکانیکی است که می تواند به سمت چپ و راست و طرفین بچرخد تا کنتاکت های الکتریکی باز یا بسته شود. این وسیله بیشتر برای راه اندازی یا توقف دستگاه ها یا سوئیچ بین دو یا سه مدار الکتریکی استفاده می شود. سوئیچ نحوه انتخاب فرآیند ها را انعطاف پذیرتر می کند. اجزای کلید شامل بخش اپراتور، نگهدارنده، بلوک تماس و بلوک LED است که در یک محفظه نصب می گردد.
انواع کلید گردان
کلید های گردان دارای لوازم جانبی و ویژگی های منحصربه فرد برای کاربرد های مختلفی عرضه می گردد. هر یک از این کلید ها در بخشی از صنعت کاربرد خاصی را شامل می شوند.از این کلید ها برای تامین و تغذیه انرژی دستگاه های صنعتی مختلف برای پیشگیری از قطعی ناخواسته و مواردی دیگراستفاده می گردد.
امروزه کلید گردان ها در انواع مختلفی عرضه می گردد که شامل موارد ذیل می باشد :
- کلید گردان یک‌طرفه
- کلید گردان دوطرفه
- کلید گردان تکفاز
- کلید گردان سه فاز
- کلید گردان ستاره‌ای
- کلید گردان دالاندر
- کلید گردان ولتمتر
- کلید گردان آمپرمتر
از این کلید ها با توجه به موقعیت ها و ویژگی های خاصی که طراحی شده استفاده می گردد. کارشناسان برق صنعتی با استفاده از این کلید ها جریان برق مورد نیاز دستگاه ها و ماشین‌آلات مختلف را تنظیم و برقرار می نمایند. به طور کلی این کلید ها موجب افزایش ایمنی فرایند تولید و جلوگیری از آسیب های مختلف به علت جریان برق می گردند.
نحوه عملکرد اینترلاک در کلید گردان
برخی از کلید های گردان با عنوان کلید های ایمنی که دسته ی زرد و قرمز رنگی دارند، می توانند حالت اینترلاک نیز داشته باشند. این اینترلاک به گونه ای تعبیه شده تا وقتی کلید روی حالت قطع قرار گرفت درب تابلو باز شود. از طرفی این کلید ها قابلیت قفل و نشانه گذاری در حالت قطع را دارند.
در نتیجه تنها زمانی می توان روی تجهیزات داخلی تابلو کار کرد که کلید روی حالت قطع قرار گرفته باشد. کلید های ایمنی از نوع قابل قطع زیربار نامی بوده و باید بتوانند جریان بزرگترین الکتروموتور موجود در شبکه را در حالت رتور قفل شده قطع کنند.
کاربردهای کلید گردان
- حمل و نقل مواد، بسته بندی، جابه جایی، انبارداری
- استخراج نفت و گاز، پالایش و فرآوری
- صنایع غذایی و نوشیدنی
- صنایع غذایی و نوشیدنی
- صنایع خودرو
- تجهیزات سنگین و ماشین کاری
- شیشه، پلاستیک و فلزات
انواع کلید گردان بر اساس عملکرد
یک پل تک راهه :SPST
یک کلید گردان اولیه است که برای اتصال یا قطع اتصال بین دو ترمینال استفاده می شود که سوئیچ ضامن نیز گفته می شود. این کلید دارای یک ورودی و یک خروجی است. این مدار دارای یک اتصال و یک چراغ است. زمانی که کلید در مدار روشن باشد، چراغ روشن می شود و در غیر اینصورت خاموش می گردد و جریان از دو پایانه عبور نمی کند.
یک پل دو راهه :SPDT
این کلید دارای سه ترمینال است که یک ترمینال به عنوان ورودی و دو ترمینال به عنوان خروجی استفاده می گردد. یک ترمینال متقابل به یکی از دو پایانه متصل می شود. در سوئیچ SPDT، به جای پایانه های دیگر، فقط از ترمینال COM استفاده می شود، برای مثال می توانیم از COM & A یا COM & B استفاده کنیم. کاربرد این کلید در یک مدار سه طرفه برای روشن/ خاموش کردن یک چراغ از دو مکان مانند از بالا و پایین یک راه پله است.
دوپل تک راهه :DPST
این سوئیچ از از دو پل و یک تک راه تشکیل شده است به این معنی که شامل دو کلید یکسان است که در کنار هم قرار گرفته اند که سوئیچ با یک ضامن کار می کند، به این معنی که دو مدار مجزا در یک زمان از طریق یک فشار کنترل می شوند. این سوئیچ برای روشن/خاموش کردن دو مدار استفاده می شود و از چهار ترمینال یعنی دو ورودی و دو خروجی برق تشکیل شده است. هدف اصلی این سوئیچ تنظیم یک دستگاه 240 ولتی است که در ان هر دو ولتاژ تغذیه باید روشن باشند در حالی که سیم باید متصل باشد. هنگامی که این کلید روشن است، جریان از دو مدار شروع می شود و هنگامی که خاموش می شود، جریان متوقف می شود.
دوپل دوراهه :DPDT
این کلید برابر است با دو کلید SPDT یعنی دو مدار مجزا که دو ورودی هر مدار را به کی از دو خروجی متصل می کند. موقعیت سوئیچ تعداد راه ها را کنترل می کند و از بین دو کنتاکت، هر کنتاکت می تواند مسیریابی شود.
خلاصه مقاله
کلید سلکتوری برای قطع و وصل کردن سه فاز، ستاره و مثلث کردن موتور و چپ گرد و راستگرد موتور به صورت دستی استفاده می شود. این کلید از دهه 80 رواج پیدا کرد و در حال حاضر انواع مختلفی دارد. کلید های گردان با لوازم جانبی و ویژگی های منحصربه فرد برای کاربرد های مختلفی عرضه می گردد. برخی از کلید های گردان دارای حالت اینترلاک نیز هستند.
– کاربردهای کلید گردان شامل حمل و نقل مواد، بسته بندی، جابه جایی، انبارداری، استخراج نفت و گاز، پالایش و فرآوری، صنایع غذایی و نوشیدنی، صنایع خودرو، تجهیزات سنگین و ماشین کاری، شیشه، پلاستیک و فلزات است.
– انواع کلید گردان شامل SPST، SPDT، DPST و DPDT هستند.
– SPST یک پل تک راهه است و برای اتصال یا قطع اتصال بین دو ترمینال استفاده می شود.
– SPDT یک پل دو راهه است و دارای یک ورودی و دو خروجی است که در مدار سه طرفه برای روشن/ خاموش کردن یک چراغ از دو مکان مانند از بالا و پایین یک راه پله استفاده می شود.
– DPST دوپل تک راهه است و دارای دو کلید یکسان است که در کنار هم قرار گرفته اند و برای روشن/خاموش کردن دو مدار استفاده می شود.
– DPDT دوپل دوراهه است و برابر با دو کلید SPDT است که دو مدار مجزا را کنترل می کند.
سوالات متداول
1. چه کاربردهایی برای کلید گردان وجود دارد؟
– حمل و نقل مواد، بسته بندی، جابه جایی، انبارداری
– استخراج نفت و گاز، پالایش و فرآوری
– صنایع غذایی و نوشیدنی
– صنایع خودرو
– تجهیزات سنگین و ماشین کاری
– شیشه، پلاستیک و فلزات
2. اجزای کلید سلکتور چیستند؟
– بخش اپراتور
– نگهدارنده
– بلوک تماس
– بلوک LED
3. نحوه عملکرد اینترلاک در کلید گردان چگونه است؟
– وقتی کلید روی حالت قطع قرار می گیرد، درب تابلو باز می شود.
– کلید های ایمنی از نوع قابل قطع زیربار هستند و جریان بزرگترین الکتروموتور موجود در شبکه را در حالت رتور قفل شده قطع می کنند.
4. انواع کلید گردان بر اساس عملکرد چیستند؟
– یک پل تک راهه: SPST
– یک پل دوطرفه: SPDT
– دوپل تک راهه: DPST
– دوپل دوراهه: DPDT