حتما یک فتوسل تهیه کرده‌اید، اما به دلیل جریان پایین قابل تحمل آن، نمی‌توانید به تعداد دلخواه لامپ روشن کنید و به همین دلیل به دنبال نصب فتوسل با کنتاکتور هستید. اگر این دقیقا وضعیتی است که شما در آن قرار دارید، این مقاله برای شما است. در این مطلب روش اتصال فتوسل به کنتاکتور را به‌طور کامل و به زبان ساده برای شما توضیح خواهیم داد. با فرنام الکتریک تا انتها مقاله همراه باشید.
فتوسل چیست؟
سنسور فتوسل (Photocell) یک سنسور حساس به نور است که با برخورد شعاعنوری به صفحه آن، می‌تواند ولتاژ تولید کرده و از طریق ولتاژ تولیدشده می‌توان رله‌ای را قطع یا وصل کرد. برای مثال یک فتوسل صنعتی را در نظر بگیرید. در زمانی که نور موجود است؛ ولتاژ تولیدشده موجب باز شدن تیغه رله موجود در فتوسل شده و برق خروجی را قطع می‌کند.
در حالتی که نور موجود نیست؛ ولتاژی تولید نشده و درنتیجه تیغه رله به حالت اولیه (تیغه بسته) بازگشته و برق خروجی وصل می‌شود. فتوسل ها دارای رنج جریانی به نسبت سیم‌پیچ بوبین رله هستند و براساس این سیم‌پیچ می‌توانند تا حد مشخصی جریان راه در خروجی پشتیبانی کنند. به‌طورمعمول فتوسل های موجود در بازار در رنج‌های جریانی 6، 10، 16 و 25 آمپر می‌باشند.
چرا از کنتاکتور استفاده می‌کنیم؟
تعداد چراغ هایی که شما می‌توانید با استفاده از یک فتوسل روشن کنید، به میزان جریان‌دهی فتوسل بستگی دارد. اگر بخواهید بیش از توان فتوسل موردنظر خود از آن جریان بکشید و تعداد زیادی چراغ را روشن کنید، به احتمال زیاد رله‌ی فتوسل شما خواهد سوخت و دیگر هیچ لامپی را نمی‌توانید روشن کنید!
اما در اینجا یک راه کار رایج وجود دارد و آن استفاده از کنتاکتور است.
اما کنتاکتور چیست؟
دلیل نصب فتوسل روی کنتاکتور چیست؟
با توجه به توان مصرفی لامپ‌های روشنایی یا هرگونه مصرف‌کننده الکتریکی، همانگونه که در بالا اشاره کردیم؛ فتوسل ها تا رنج جریانی مخصوصی را می‌توانند پشتیبانی کنند. درصورتی‌که مجموع توان مصرفی بیش از رنج پشتیبانی فتوسل باشد؛ باید به دنبال راه‌حل جانبی بود. برای فهم بهتر موضوع توجه شمارا به دو مثال در این زمینه جلب می‌کنیم:
مثال اول: می‌خواهیم با استفاده از یک فتوسل ۱۰ آمپری، ۱۰ چراغ با توان ۱۰۰ وات را روشن کنیم. برای اطمینان از اینکه آیا فتوسل می‌تواند این کار را برای ما انجام دهد؛ مجموع توان قابل پشتیبانی و قابل مصرف را باهم مقایسه می‌کنیم. توان قابل پشتیبانی توسط فتوسل طبق فرمول توان (P=V×I) برابر است با ۱۰×۲۲۰= ۲۲۰۰ وات. در طرف مصرف‌کننده، توان مصرفی برابر است با مجموع توان‌های مصرفی ۱۰ چراغ. یعنی: ۱۰*۱۰۰= ۱۰۰۰. با یک مقایسه ساده کاملاً مشخص است که فتوسل می‌تواند به‌راحتی بدون اینکه آسیبی ببیند جریان موردنیاز برای روشنایی این 10 لامپ را تأمین کند.
مثال دوم: می‌خواهیم با استفاده از یک فتوسل ۱۰ آمپری، ۶۰ چراغ با توان ۱۰۰ وات را روشن کنیم. برای اطمینان از اینکه آیا فتوسل می‌تواند این کار را برای ما انجام دهد؛ مجموع توان قابل پشتیبانی و قابل‌مصرف را باهم مقایسه می‌کنیم. توان قابل پشتیبانی توسط فتوسل طبق فرمول توان (P=V×I) برابر است با ۱۰×۲۲۰= ۲۲۰۰ وات. در طرف مصرف‌کننده، توان مصرفی برابر است با مجموع توان‌های مصرفی ۵۰ چراغ. یعنی: ۶۰*۱۰۰= ۶۰۰۰. با یک مقایسه ساده کاملاً مشخص است که فتوسل نمی‌تواند به‌راحتی بدون اینکه آسیبی ببیند جریان موردنیاز برای روشنایی این 60 لامپ را تأمین نماید.
بر همین اساس ما سه‌راه داریم. یا باید فتوسل را تغییر دهیم که به نظر می‌رسد حتی اگر ما از یک فتوسل ۲۵ آمپری استفاده کنیم؛ بازهم نمی‌توانیم جریان این توان لازم را از فتوسل عبور دهیم. یا باید تعداد لامپ‌ها را کاهش دهیم و در حالت سوم باید از یک رله یا هم‌خانواده آن بهره ببریم که توانایی پشتیبانی از این میزان جریان مصرفی را داشته باشد.
بامطالعه مثال‌های یک و دو کاملاً مشخص می‌شود که استفاده از کنتاکتور به‌عنوان یک رله صنعتی، گزینه مناسبی برای انتقال جریان برق از شبکه به مصرف‌کننده فراهم می‌شود.
نصب فتوسل با کنتاکتور چگونه انجام می شود؟
فتوسل های موجود در بازار به‌صورت سه سیم و چهارسیم موجود هستند که البته تفاوت آنچنانی باهم ندارند. برای نصب فتوسل به کنتاکتور تنها کافیست نحوه عملیات کاری کنتاکتور را به خاطر بیاورید تا به‌وسیله آن سیم بندی‌ها را انجام دهید. کنتاکتور شامل دو ترمینال برای بوبین و سه جفت ترمینال برای کنتاکت های قدرت و یک یا دو جفت ترمینال برای کنتاکت های فرمان (NO و NC) می‌باشد. در این مورد ما کاری با کنتاکت های فرمان نداریم و تنها با ترمینال‌های بوبین و ترمینال کنتاکت های قدرت سروکار داریم. همچنین شما می‌توانید از کنتاکتور های سه فاز یا تک فاز برای اتصال استفاده نمایید. با توجه به اینکه تفاوت آنچنانی بین کنتاکتور های بی‌صدای تکفاز و سه فاز نمی‌باشد؛ پیشنهاد ما استفاده از همان کنتاکتور سه فاز است. برای محاسبه کنتاکتور مورد نیاز مراحل زیر را به ترتیب دنبال کنید:
- توان نامی مصرف‌کننده خود را مشخص و مجموع آنها را محاسبه کنید
- از طریق فرمول توان P=V*I جریان موردنیاز برای تأمین توان مصرف‌کننده‌ها را محاسبه کنید.
- باتوجه به عدد به‌دست آمده کنتاکتور خود را انتخاب نمایید. (دقت کنید که هر جفت ترمینال قدرت کنتاکتور می‌تواند آن رنج جریانی نامی کنتاکتور را پشتیبانی کند. برای مثال در یک کنتاکتور سه فاز ۹ آمپر، هر جفت ترمینال تا ۹ آمپر را پشتیبانی می‌کند و درنهایت می‌تواند 27 آمپر، به ازای هر فاز ۹ آمپر با شرط پشتیبانی شبکه، از کنتاکتور دریافت نماید).
سیم کشی و نصب فتوسل با کنتاکتور تک فاز
برای نصب فتوسل با کنتاکتور، ابتدا سیم های نول و فاز فتوسل را تعیین کنید. در فتوسل ها، چه 3 سیمه و چه 4 سیمه، معمولا سیم مشکی و سیم قرمز رنگ سیم های فاز هستند، اما همیشه پیش از شروع سیم بندی، حتما اطلاعات فتوسل خود را بررسی کنید تا از فاز و نول بودن سیم ها مطمئن شوید و تنها به رنگ سیم‌ها و حدسی که می‌زنید، بسنده نکنید.
به‌منظور نصب فتوسل با کنتاکتور تک فاز، بهتر است پیچ هایی که بر روی آن وجود دارد را بشناسید. کنتاکتور تک فاز دارای 4 ترمینال با شماره‌های 1، 2، 3 و 4 و دو بوبین A1 و A2 است. این دو بوبین در واقع کنتاکتور را تغذیه می‌کنند و باعث فعال سازی بوبین درون کنتاکتور می‌شوند که در بخش قبلی در مورد آن صحبت کردیم.
- برای شروع سیم کشی، سیم فاز ورودی فتوسل را به فاز شهر و سیم فاز خروجی را به بوبین A1 کنتاکتور متصل کنید.
- سیم فاز ورودی فتوسل به رنگ مشکی و سیم فاز خروجی به رنگ قرمز است. برای اتصال سیم نول این نکته را در نظر داشته باشید که اگر فتوسل شما سه سیمه است، بنابراین تنها یک سیم نول خواهید داشت و لازم است از آن دو انشعاب بگیرید. اما اگر فتوسل شما چهار سیمه است، سیم نول به دو انشعاب تقسیم شده است.
- برای اتصال لامپ ها نیز باید از ترمینال های 3 و 4 کنتاکتور استفاده کنید. ترمینال 3 کنتاکتور را به فاز شهر و ترمینال 4 را به لامپ متصل کنید و در نهایت لامپ را به نول شهر وصل نمایید.
سیم کشی و نصب فتوسل با کنتاکتور سه فاز
تفاوت کنتاکتور تک فاز با کنتاکتور 3 فاز در این است که کنتاکتور 3 فاز به جای یک مسیر، دارای سه مسیر عبور جریان است. به همین دلیل، امکان کنترل مجزای مصرف‌کننده‌ها را برای شما فراهم می‌کند. برای مثال از طریق یک فاز این کنتاکتور می‌توانید چراغ های یک خیابان و با فاز دیگر آن می‌توانید چراغ های خیابان دیگری را به‌صورت مجزا روشن کنید. این کنتاکتورها با آمپرهای متعددی در بازار به فروش می‌روند که شما براساس نیاز خود می‌توانید آنها را انتخاب کنید.
کنتاکتور سه فاز، همانند کنتاکتور تک فاز، دو بوبین با نام‌های A1 و A2 دارد. به علاوه، این کنتاکتور دارای 3 پیچ یا ترمینال با نام‌های L1، L2، L3 و سه پیچ با نام‌های T1، T2، T3 است که در قسمت بالا و پایین آن قرار گرفته‌اند.
- در ابتدای کار سیم‌های فاز و نول فتوسل را مشخص کرده و سپس، فاز ورودی فتوسل را به فاز شهر و نول آن را به نول شهر وصل نمایید.
- همان‌طور گفتیم، در کنتاکتور سه فاز دو بوبین A1 و A2 به‌منظور تغذیه بوبین داخلی وجود دارد. برای فعال‌سازی این بوبین، سیم فاز خروجی فتوسل خود را به بوبین A1 و سیم نول فتوسل را به A2 متصل کنید.
- در مرحله‌ی بعد، باید اتصالات سایر پیچ‌های کنتاکتور را انجام دهید. پیش‌تر گفتیم که یک کنتاکتور سه فاز دارای 3 کلید برای عبور جریان برق است. به همین دلیل، شما به 3 انشعاب از سیم فاز برگشتی (سیمی که از برق شهر به کنتاکتور متصل می‌شود) نیاز خواهید داشت. ابتدا با ترمینال‌های L1، L2 و L3 شروع می‌کنیم. 3 انشعاب از سیم فاز شهر را به هر سه پیچ یا همان ترمینال L1، L2 و L3 کنتاکتور متصل کنید.
- در قدم بعد از طریق سیم فاز برگشتی، سه ترمینال T1، T2 و T3 را به لامپ های خود وصل کنید.
- در مرحله آخر نیز، لامپ ها را به نول شهر وصل کنید.
خلاصه
همان‌طور که دیدید، سیم بندی فتوسل به کنتاکتور را به‌راحتی می‌توانید انجام دهید، اما مسلما به کمی اطلاعات در مورد کنتاکتور و فتوسل نیاز دارید که ما در این مطلب سعی کردیم این اطلاعات را در اختیار شما قرار دهیم تا بتوانید این فرایند را به‌آسانی انجام دهید. امیدواریم که این مطلب برای شما مفید باشد.