معرفی انواع کلید اتوماتیک : به منظور حفاظت تأسیسات روشنایی، برق صنعتی، سیم و کابل و ماشین آلات در برابر اضافه بار و جریان اتصال کوتاه از فیوز، کلید-فیوز و کلیدهای اتوماتیک استفاده می گردد. اما چون فیوزها همیشه نمی توانند عمل حفاظت موضعی و سلکتیو را در انواع مختلف شبکه ها به طور کامل و بدون خطا انجام دهند و به علت اینکه در شبکه سه فاز در مواقع ازدیاد جریان اغلب قطع سه فاز به طور همزمان لازم و ضروری است ، نمی توان همیشه از فیوز و کلید فیوز استفاده کرد. بنابراین استفاده از کلیدهای اتوماتیک اهمیت پیدا می کند. در ادامه با فرنام الکتریک همراه باشید تا با معرفی انواع کلید اتوماتیک بیشتر آشنا شوید.
کلید اتوماتیک چیست؟
کلید اتوماتیک به کلیدهایی گفته می شود که دارای رله هستند و هرکدام برای کابرد مخصوصی مورد استفاده قرار می گیرد. به طور مثال کلیدهای اتوماتیک هوایی دارای رله های بسیار هوشمند از نوع رله های الکترونیکی هستند، اما کلیدهای غیر اتوماتیک کلیدهایی هستند که صرفاً برای قطع و وصل مورد استفاده قرار می گیرند و فاقد رله هستند. به طور مثال کنتاکتور یک تجهیز غیر اتوماتیک است که برای قطع و وصل های گوناگون با کاربردهای مختلف بهره گرفته می شود. مثلاً کنتاکتور AC3 برای بارهای القایی است.
مزایای کلیدهای اتوماتیک نسبت به فیوزها و کلید فیوزها
- کلید خودکار پس از قطع مدار در اثر جریان زیاد و یا هر عامل دیگری بلافاصله دوباره آماده بهره برداری خواهد بود.
- با کمک کنتاکت های فرعی که در آن تعبیه شده می توان وضعیت کلید را در هر حالت (قطع، وصل یا وقوع خطا) توسط سیگنال تعیین و در اتاق فرمان منعکس کرد.
- ساختمان این کلیدها به گونه ای است که اگر کلید را بروی یک مدار اتصال کوتاه شده ببندیم، در ضمن عمل بسته شدن، رله اضافه جریان کلید به سرعت وارد عمل شده و مدار را قطع می کند.
کلید اتوماتیک بر اساس کاربرد و طراحی به دو نوع کلید فشار ضعیف و کلید فشار قوی یا کلید قدرت یا دژنکتور تقسیم می شود. کلیدهای فشار ضعیف در برق فشار ضعیف و جریان های پایین برای قطع و وصل مدار زیر بار استفاده می شود. کلیدهای قدرت یا دژنکتور ها برای قطع و وصل مدار ولتاژ بالا و کنترل آن کاربرد دارد.
دسته بندی کلیدهای اتوماتیک قدرت
به طور کلی سیستم‌های قدرت در ایران به چهار بخش تقسیم می‌شوند:
الف) سیستم‌های برق فشار ضعیف (حداکثر 1000 ولت)
ب) سیستم‌های برق فشار متوسط (حداقل 1 کیلو و حداکثر 35 کیلو ولت)
ج) سیستم‌های برق فشار قوی (حداقل 35 کیلو و حداکثر 230 کیلو ولت)
د) سیستم‌های برق فوق فشار قوی (230 کیلو ولت به بالا)
هرکدام از این دسته بندی‌ها دارای کلیدها، مدار شکن‌ها و قطع کننده‌های جریان خاص خود می‌باشند. در این مقاله ما به قطع کننده‌های سیستم‌های برق فشار ضعیف اشاره داریم که قطع کننده‌های برق فشار ضعیف تحت عنوان کلیدهای اتوماتیک، شامل کلیدهای زیر هستند:
الف) کلید اتوماتیک هوایی یا ACB (Air Circuit Breaker)
ب) کلید اتوماتیک کمپکت (کامپکت) یا MCCB (Molded Case Circuit Breaker)
ج) کلید محافظ موتور یا MPCB (Motor Protection Circuit Breaker)
د) کلید مینیاتوری یا MCB (Miniature Circuit Breaker)
ه) کلید محافظ جان یا RCCB (Residual Current Circuit Breaker)
مقایسه انواع کلیدهای اتوماتیک
کلید اتوماتیک کمپکت
کلید اتوماتیک کمپکت از انواع کلیدهای فشار ضعیف است که وظیفۀ قطع یا وصل مدار الکتریکی را برعهده دارد. کلید اتوماتیک توان قطع و وصل جریان نامی و همچنین قطع و وصل جریان اتصال کوتاه و اضافه بار را دارا می‌باشد. کلید اتوماتیک کمپکت بدون آسیب رسیدن به کلید، مدار را قطع می‌کند؛ بنابراین کلید قطع مدار وسیله‌ای ترکیبی از یک کلید قطع و یک وسیله حفاظت جریان اضافی می‌باشد. عملکرد آن مشابه ترکیب کلید معمولی همراه با فیوز است. همچنین کلیدهای اتوماتیک می‌توانند حفاظت اتصال به زمین، حفاظت موتوری و حفاظت ژنراتوری را با استفاده از رله‌های میکرولوجیک تعبیه شده داخل کلید تامین کنند.
کلید اتوماتیک کمپکت با نام اختصاری MCCB برگرفته از سرنام عبارت Molded Case Circuit Breaker، یک نوع بریکر قابل قطع زیر بار است که جهت حفاظت اتصال کوتاه و اضافه بار در موتورها و سیستم روشنایی، صنعتی و مصرف کننده های دیگر استفاده می شوند، به عبارت دیگر این کلیدها به منظور حفاظت و قطع کردن مدار در برابر برگشت جریان و یا افت ولتاژ بیش از حد مجاز و کشیده شدن جریان اضافه توسط مصرف کننده (اضافه بار) و اتصال کوتاه مدار به کار می روند.
کلیدهای اولیه ابعاد و اندازه بزرگتری داشتند و به دلیل فشرده شدن و کوچک شدن به این بریکرها کلید اتوماتیک کمپکت گفته می شود. چون کلید اتوماتیک کمپکت قابل قطع زیر بار است، پس می تواند مدار را در حالتی که برق شبکه وصل است، قطع کند. این خاصیت در مدارات فشار متوسط و قوی به عنوان یک مزیت به شمار می رود. چون بسیاری از کلیدها جداساز هستند و نمی توانند مدار را تحت بار قطع کنند.
کلید اتوماتیک هوایی
این نوع از کلیدهای اتوماتیک فشار ضعیف در آمپرهای بالا استفاده میشود. انواع این کلید از ۶۳۰ تا ۶۳۰۰ آمپر طراحی و ساخته میشود و از مدار در برابر اضافه بار، اتصال کوتاه آنی و تاخیری و اتصال به زمین محافظت می‌کند. موارد کاربرد این کلید در ورودی تابلوها است که معمولاً جریان بالایی دارند و برقراری حالت سلکتیو بین کلیدهای ورودی و کلیدهای خروجی را فراهم می‌کنند. به دلیل وجود سیستم اطفای جرقه توسط هوای آزاد، به این نوع کلیدها، کلید اتوماتیک هوایی گفته میشود. عمر مفید کلید هوایی تقریباً دو برابر کلید اتوماتیک یا کمپکت است. کلیدهای اتوماتیک تا رنج ۱۲۵۰ آمپر از نوع کمپکت و کلیدهای با جریان نامی بالاتر از نوع هوایی می‌باشند.
کلیدهای اتوماتیک هوایی یا همان ACB مخفف واژه Air Circuit Breaker، از خانواده کلیدهای اتوماتیک، نوعی بریکر یا قطع کننده اتوماتیک فشار ضعیف هستند که در آمپرهای بالا معمولا در ورودی تابلو برق های فشار ضعیف به کار می روند. دلیل اینکه به این کلیدها هوایی گفته می شود این است که در این کلیدها عمل اطفاء جرقه هنگام کلیدزنی، در محفظه قطعی که با هوای آزاد به صورت فشرده پر شده است، صورت می پذیرد.
این کلیدها به مرور جایگزین کلیدهای روغنی شدند و در برخی کشورهای پیشرفته مانند ایتالیا و فرانسه، به عنوان قطع کننده برای رنج بالای 15 کیلووات استفاده می شوند و در برخی کشورها نیز مانند آمریکا، بیشتر جای خود را به کلیدهای خلا و SF6 داده اند. کلیدهای هوایی دو وظیفه اصلی را بر عهده دارند. وظیفه اول سوئیچینگ و وظیفه دوم حفاظت از مدار می باشد.
به عبارت دیگر کلیدهای هوایی علاوه بر قطع و وصل خط، از شبکه نیز محافظت می کنند و در شرایطی همچون افزایش یا کاهش ولتاژ، اتصال کوتاه شدن شبکه کاهش یا افزایش بیش از حد فرکانس، افزایش حرارت تجهیزات در برابر عبور جریان زیاد و یا اضافه بار، از سنکرون خارج شدن ژنراتورها و غیره، از شبکه محافظت می نماید. حفاظت کلیدهای هوایی هم به دو صورت مغناطیسی و حرارتی است. این کلید پس از عمل کردن می تواند به صورت دستی یا اتوماتیک دوباره وارد مدار شود. کلید هوایی نسبت به سایر کلیدهای اتوماتیک فشار ضعیف، رنج جریانی بالاتری را پوشش می دهند و لذا بیشتر در ورودی تابلوها به کار می روند.
تفاوت انواع کلید اتوماتیک و کلید مینیاتوری
در این بخش تفاوت کلید اتوماتیک و مینیاتوری را بررسی می کنیم. کلید مینیاتوری یا MCB قطع کننده جریان مینیاتوری است که یک کلید قطع جریان اتصال کوتاه یا اضافه جریان است که جهت حفاظت در مدارات مورد استفاده قرار می گیرد. MCB دارای حداکثر جریان تا ۶۳ آمپر بوده و جریان قطع آن قابل تنظیم نیست.
کلید اتوماتیک یا MCCB نیز یک قطع کننده جریان های زیاد یا اتصال کوتاه است؛ با این تفاوت که تا جریان های ۱۶۰۰ آمپر ساخته شده و جریان قطع آنها در یک محدوده خاص بسته به نوع کلید، قابل تنظیم است. علاوه بر این کلیدهای اتوماتیک معمولا با منحنی عملکرد یا تیپ C در بازار موجود است. اما کلید مینیاتوری در تیپ های مختلف برای مصارف موتوری و روشنایی تولید شده است.
طریقه نصب کلید اتوماتیک
کلیدهای اتوماتیک کمپکت را به دو صورت فیکس یا کشویی در داخل تابلو نصب کرد. در حالت فیکس، شما می‌توانید کلید اتوماتیک کامپکت خود را به صورت افقی، عمودی و یا به پشت بر روی پانل یا صفحه تابلو نصب کنید. در ادامه سیم‌های قدرت به ترمینال‌های قدرت متصل می‌شوند و در نهایت می‌توان با برداشتن درپوش کلید؛ تجهیزات اضافی را متصل کرد. یک حالت دیگر اتصال کلید بر روی تابلو و در ادامه نصب تجهیز جانبی دسته گردان کوتاه یا بلند بر روی آن است. تمامی این موارد در شکل‌های زیر نشان داده شده است.
در حالت کشویی، کلید برروی بدنه کشو پیچ میشود. پایه‌های پلاگین برروی پنل تابلو نصب میشود. در ادامه سیم‌ها که دارای کابلشو مجاز هستند؛ برروی ترمینال‌های پایه پلاگین نصب و پیچ میشود. در نهایت کلید به‌وسیله کشو به پایه‌های پلاگین متصل میشود.
لیست قیمت انواع کلید اتوماتیک
از جمله عواملی که موجب تنوع کلیدهای اتوماتیک در بازار مصرف میشود؛ حضور برندهای مختلف آسیایی، اروپایی و آمریکایی موجود در بازار است. برخی از این برندها قابلیت پشتیبانی و ارائه خدمات پس از فروش به مشتریان خود را دارند و برخی دیگر فاقد هرگونه پشتیبانی هستند. برخی از آنها محصولاتی با کیفیت بالا و برخی دیگر با کیفیت متوسط یا ضعیف هستند. حتی در برخی برندها دیده شده که برای جلب رضایت مشتری یا با هدف جذب اکثریت بازار، یک محصول مانند کلید اتوماتیک کمپکت 100 آمپر با مشخصات مختلف و قیمت‌های مختلف متناسب با بودجه و نیاز مشتری تولید شده است.
با همه این موارد باید عنوان کرد که برندهای اروپایی و آمریکایی دارای قیمت بالاتر، کیفیت مختلف و خدمات بعضاً ضعیف هستند و در ایران به فروش می‌رسند. برندهای آسیایی و ایرانی نیز سعی نموده‌اند تا با قیمت قیمت مقرون به صرفه‌تر، کیفیت متناسب با بودجه مشتری و خدمات مناسب در بازار ایران فعالیت نمایند. برای مشاهده و مقایسه محصولات کلیدهای اتوماتیک کمپکت می‌توانید به بخش کلیدهای اتوماتیک از طریق منوی محصولات مراجعه کنید.