آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا در تابلوهای برق از کابل استفاده نمی‌شود؟ چون در تابلوهایی که جریان آن‌ها بالاتر از 125 آمپر است، به‌جای کابل‌کشی از شینه کشی استفاده می‌شود. از آنجایی که در این تابلوها سطح جریان بالا بوده نمی‌توان از کابل‌کشی استفاده کرد. برای مثال شما در یک فاصله کم نمی‌توانید یک کابل ضخیم را خم کنید؛ چراکه یک کابل انعطاف‌پذیری ندارد. اما چگونه شینه کشی در تابلو برق انجام می‌شود؟
در این مقاله از فرنام الکتریک قصد داریم علاوه‌بر پاسخ به این سوال به اصول و استاندرهای شینه کشی در تابلو برق بپردازیم؛ پس تا پایان مقاله همراه ما باشید.
علت اصلی شینه کشی در تابلو برق
همان‌طور که اشاره کردیم در حالت عادی برای تابلوهایی که جریان آن‌ها از ۱۲۵ آمپر بالاتر باشد به‌جای کابل‌کشی از شینه کشی استفاده می‌کنند. دلیل این مسئله این است که به خاطر حجم بالای سیم، کابل و آمپر بالا نمی‌توان از سیم استفاده کرد، برای مثال در یک‌فاصله ده سانتی‌متری نمی‌توان کابل هفتاد را خم کرد چراکه از انعطاف کافی برخوردار نبوده و نمی‌توان آن را به مکان دلخواه جابجا کرد.
به همین دلیل در زمان خرید تابلو برق نیز این بهتر است به این مسئله توجه کنید تا از ابتدا درباره راه‌اندازی تابلو برق تصمیم بگیرید، به‌این‌ترتیب که اگر می‌خواهید از شینه کشی استفاده کنید از تابلوهای برق ساختمانی که جریان آن‌ها بالای ۱۲۵ آمپر است استفاده کنید و اگر می‌خواهید از روش سیم‌کشی تابلو برق استفاده از مدل‌هایی از تابلو برق ساختمانی استفاده کنید که جریان آن‌ها کم‌تر از ۱۲۵ آمپر است.
بررسی انواع شینه کشی در تابلو برق
کلیه فیدرهای ورودی یا خروجی تجهیزات مختلف به وسیله شینه به یکدیگر متصل می‌شوند. نقش دقیق شینه چیست؟ شینه یا شمش را می‌توان مثل گره‌ای دانست که انشعابات مختلف به آن ختم می‌شوند. در ادامه انواع شینه‌بندی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
1. شینه‌بندی سیستم بدون باس بار
معمولا از این شینه‌بندی برای پست‌های موقتی و کم‌اهمیت استفاده می‌کنند. همچنین ممکن است برای تغذیه ترانسفورماتورهای با توان کم استفاده شود. به همین دلیل کاربرد زیادی هم ندارد. این سیستم شینه‌بندی حفاظت ساده‌ای دارد و ارزان قیمت است. استفاده از این نوع شینه‌بندی، معایبی دارد که عبارتند از:
- ضریب اطمینان شینه‌بندی بدون باس بار، بسیار کم است.
- امکان مانور و تغییر روی تغذیه‌کننده‌ها وجود ندارد.
- برای تغذیه کوتاه مدت کاربرد دارد.
- انجام تعمیر روی هر کدام از تجهیزات، باعث قطع کل برق پست می‌شود.
- بروز اتصال کوتاه، باعث قطع برق کل پست خواهد شد.
2. شینه‌بندی اصلی و انتقالی
در چه صورتی از این نوع شینه‌بندی استفاده می‌شود؟ اگر اتصال کوتاه روی شینه صورت بگیرد، همه انشعابات برق را از دست خواهند داد. شاید بپرسید حالت کار عادی شینه چیست؟ در حالت عادی سیستم تنها شینه اصلی برقرار است. در این حالت، نیازی به استفاده از شینه فرعی وجود ندارد. این نوع سیستم‌ها از یک شینه اصلی و یک شینه فرعی استفاده می‌کنند. هر کدام از انشعابات از طریق بریکر به شینه اصلی و از طریق دیسکانکت به شینه فرعی متصل می‌شوند.
3. شینه‌بندی تک‌شینه
استفاده از این نوع شینه‌بندی، هزینه بسیار کمی دارد. همچنین عملیات و حفاظت آن بسیار ساده است. سیستم شینه‌بندی تک شینه چیست؟ در این سیستم کلیه انشعابات، روی یک شینه با یکدیگر از طریق بریکر ارتباط پیدا می‌کنند. معمولا از این نوع شینه‌بندی برای مصرف‌کننده‌هایی که امکان تغذیه از ایستگاه‌های دیگر را دارند استفاده می‌شود. البته به‌کارگیری این سیستم معایبی هم دارد که به شرح زیر هستند:
- بدون خاموش کردن کل ایستگاه، امکان توسعه ایستگاه وجود ندارد.
- اگر یکی از انشعابات به تعمیر نیاز داشته باشد، باید برق آن قطع شود.
- اگر اتصال کوتاهی روی شینه انجام شود، کل پست بدون برق خواهد شد.
4. شینه‌بندی دوبل
در این نوع شینه‌بندی می‌توان از دیسکانکت و بدون خاموشی دو شینه اصلی را استفاده کرد. هر انشعاب سه دیسکانکت دارد. دو دیسکانکت امکان متصل شدن به شین دیگر را دارند. در این سیستم شینه‌بندی، می‌توان برخی از انشعابات را از یک شینه و برخی دیگر را از شین دوم تغذیه کرد.
5. سیستم شینه‌بندی یک و نیم بریکری
کاربرد این نوع سیستم شینه چیست؟ معمولا از شینه‌بندی یک و نیم بریکری برای پست‌هایی با ولتاژ 230 کیلو ولت به بالا استفاده می‌شود. این پست‌ها ایستگاه‌هایی در یک منطقه دارند. چرا که اگر برق قطع شود، باعث خاموشی‌های گسترده خواهد شد که به صنایع و کارخانجات، ضررهای زیادی را تحمیل می‌کند. استفاده از سیستم شینه‌بندی یک و نیم بریکری، باعث افزایش پایداری و قابلیت اطمینان سیستم خواهد شد.
در شینه‌بندی یک و نیم بریکری، برای هر دو انشعاب، سه بریکر وجود دارد. به این ترتیب امکان مانور روی بریکرها بسیار زیاد است. همچنین با ناقص‌شدن یکی از بریکرهای تغذیه‌کننده، هیچکدام از انشعابات از مدار خارج نخواهند شد. در این سیستم تمام کلیدها روی حالت عادی وصل هستند. توسعه پست هم خیلی راحت انجام می‌شود و امکان تعمیر هرکدام از شینه‌ها و بریکرها هم وجود دارد.
6. شینه‌بندی دو بریکری
در این سیستم شینه‌بندی، برای هر کدام از فیدرها، دو بریکر استفاده می‌شود. به این ترتیب در شرایط اضطراری، ضریب اطمینان پست افزایش پیدا می‌کند. از این نوع شینه‌بندی به دلیل هزینه بالایی که دارد در پست‌های حساس و اصلی استفاده می‌شود. در شینه‌بندی دو بریکری، وقتی یکی از بریکرها آسیب می‌بیند، فقط یک فیدر از مدار خارج می‌شود.
7. شینه‌بندی حلقوی باز
در این سیستم وضعیت شینه چیست؟ شینه‌بندی حلقوی باز برای 4 فیدر است. از این شینه‌بندی برای اتصال دو فیدر ترانسفورماتور به دو فیدر خط استفاده می‌شود. همچنین از یک بریکر برای هر کدام از فیدرها استفاده می‌کنند.
8. شینه‌بندی حلقوی بسته
در شینه‌بندی حلقوی بسته، نصب بریکرها در طول شینه‌ها و بین نقاط اتصال فیدرها انجام می‌شود. این سیستم شینه‌بندی، قابلیت اطمینان بسیار بالایی دارد. برای تعمیر هر کدام از بریکرها، نیازی به قطع هیچکدام از فیدرها نیست.
مهم‌ترین نکات درباره شینه کشی در تابلو برق
- جلوی افتادن خش بر روی سطح اتصال شمش، سمباده زدن و سنگ گرفتن بر روی پلیسه ها و ضایعات که در اثر سوراخ‌کاری درست می‌شود را بگیرید. این مسئله باعث می‌شود که سطح اتصال شینه نامرتب شده و یکدستی آن از بین برود که درنتیجه این کار موجب اختلال درروند جریان شده، به‌طوری‌که جریان به‌خوبی از آن عبور نمی‌کند و حرارت و گرمای زیادی را در آن نقطه ایجاد می‌کند.
- مکان وصل شدن دو شمش را با ماده‌های مخصوص از بین برنده چربی مثل تینر به‌طور کامل تمیز کنید و سپس بر روی آن‌ها از گریس‌های خاص برای این کار استفاده کنید تا از مسائلی مثل سولفات شدن و ایجاد چربی بین دو شمش در طول زمان پیشگیری کنید.
- گوشه‌های تیز شینه ها که به دلیل برشکاری به وجود می‌آیند باید با سوهان تمیز و پرداخت شوند. گوشه‌های تیز همان بخش‌هایی هستند که موجب ایجاد قوس یا آرک الکتریکی می‌شوند.
تعیین ابعاد شینه کشی در تابلو برق
تعیین و حساب کردن ابعاد شینه کار راحت و ساده است و فقط کافی است تا با در نظر گرفتن جریان اسمی کلید، اندازه لازم شینه را با کمک جدول‌های استاندارد انتخاب شینه مسی به دست آورید.
استانداردهای شینه کشی در تابلو برق
- برای وصل شدن کامل دو شینه به همدیگر، شینه فرعی یا همان شینه ای که دارای آمپر کم‌تری است باید به‌اندازه سطح یک مربع به‌اندازه همان شینه به باسبار متصل باشد.
- تعداد پیچ و سوراخ‌های برای وصل شدن کامل دو شمس یا شینه به همدیگر با باسبار حداقل باید ۸۰ عدد باشد.
- جریان لازم در باسبار یا همان شینه اصلی که برای انشعاب دیگر تجهیزات تعیین می‌شود باید حدود یک و نیم برابر جریان کلید اصلی باشد. علت این مسئله هم این است که در حالت عادی بر روی باسبار تعداد زیادی سوراخ برای انشعاب و متصل کردن دیگر شینه ها وجود دارد، به همین دلیل سوراخ کردن موجب کم‌تر شدن سطح مقطعی شینه می‌شود.
- زاویه خم شینه نباید کم‌تر از ۹۰ درجه باشد، چراکه در این بخش خم‌شده مولکول‌های شینه مسی از هم دیگر جداشده و درنهایت مقاومت آن‌ها بالاتر رفته و موجب کاهش جریان مجاز در آن بخش می‌شوند. به همین دلیل زاویه خم را بهتر است بالاتر از ۹۰ درجه تعیین کنید.
عوامل مهم در آرایش شینه ها
- میزان انعطاف‌پذیری شینه برای کارکرد مورد انتظار
- میزان مهم بودن بار و وضعیت محیطی مانند رطوبت، دما، آلودگی‌های محیطی و غیره
- به‌صرفه بودن ازلحاظ قیمت و نحوه عملکرد
- وضعیت فنی
- ایجاد و حفظ امنیت نیروی کاری
- راحت بودن نحوه طراحی و تعبیه آن
- پیش‌بینی کردن میزان گسترش و آپدیت
مزایای استفاده از شینه یا باسبار چیست؟
استفاده از شینه در تابلوهای برق، مزایای زیادی دارد. وقتی که میزان جریان الکتریکی در تابلو برق زیاد باشد، استفاده از کابل برق کارساز نخواهد بود. در چنین شرایطی باید از شینه به جای کابل استفاده کرد. شینه‌ها ایمنی و قدرت بسیار بیشتری نسبت به کابل‌ها دارند. معمولا از شینه‌ها برای ولتاژهای بالا و از کابل و سیم برای ولتاژهای پایین استفاده می‌شود. برخی دیگر از مزایای شینه یا باس بار به شرح زیر هستند:
- خیلی راحت قابل تعویض هستند.
- زیبایی خاصی به تابلو برق می‌دهند.
- استحکام و قدرت بسیار بالایی دارند.
- به دلیل شکل مکعب مستطیلی خود، جریان را راحت‌تر عبور می‌دهند.
- امکان انشعاب‌گیری را فراهم می‌کنند.
سخن پایانی
در این مقاله درباره شینه کشی در تابلو برق، دلایل شینه کشی در آن، استانداردها و قوانین شینه کشی تابلوهای برق صحبت کردیم. همان‌طور که می‌دانید تابلوهای برق به دلایل وظیفه خاصی که بر عهده‌دارند از اهمیت بالایی برخوردار هستند و بهتر است برای هر مکانی که در نظر دارید از تابلو برق استفاده کنید، نوع باکیفیت و استاندارد آن را تهیه کنید تا در آینده دچار مشکلات خطرناک امنیتی و فیزیکی نشوید.