شستی های خوب بازار را بشناسید

شستی (Push Button) و انواع مختلف آن، از کاربردی‌ترین قطعات در طراحی مدار فرمان سیستم‌های برق صنعتی هستند. شستی های خوب بازار عملکردی ضربه‌ای دارند و برای تولید فرمان‌های پالس گونه طراحی ‌شده‌اند. حضور انواع شستی روش طراحی مدارهای برق صنعتی را ساده‌تر و کاربردی‌تر خواهد کرد.

Push Buttonها برای تولید سیگنال‌های پالس مانند در عملکرد دستی طراحی شده‌اند. احتمالاً همه شما با عملکرد انواع کلید آشنا هستید. اما کلید‌های معمولی قابلیت بازگشت به حالت اولیه ندارند. این در حالی است که در فضاهای صنعتی به عملکرد اتوماتیک‌تری نیاز داریم.

انواع Push Button با طراحی‌های ویژه از قابلیت تولید فرمان‌های ضربه ای در سیستم‌های برق صنعتی برخوردار هستند. با استفاده مناسب از انواع شستی می‌توانیم طیف گسترده از قابلیت‌های کارکرد دستی در مدار‌های فرمان برق صنعتی را پیاده سازی کنیم.

در این مطلب از فرنام الکتریک به بررسی فنی و قابلیت‌های کاربردی انواع شستی های خوب بازار( Push Button) می‌پردازیم.

پوش باتن چیست؟

پوش باتن که به‌اصطلاحی شستی نیز نامیده می‌شود؛ نوعی کلید الکترومکانیکال است که دارای مکانیزم‌های ساده سوئیچی به‌منظور برقراری یا انفصال بخشی از مدار فرمان استفاده می‌شود. یک پوش باتن می‌تواند عامل اتصال برق به بخشی از مدار شود؛ می‌تواند سیگنالی را برای مدار PLC ارسال کند؛ می‌تواند حفاظت برق بخشی از تابلو را در اختیار داشته باشد و درنهایت می‌تواند عامل قطع جریان برق در بخش فرمان باشد.

سطح یا سری پوش باتن ها عموماً صاف، مسطح یا دارای کمی گودی است که انگشت، به‌راحتی بر روی آن قرارگرفته و فشار داده می‌شود. در مدل‌های گردان نیز سطح شستی دارای کلیدی گردان است.  محل نصب پوش باتن ها بر روی درب تابلوها و یا چنانچه محل کلیدها خارج از تابلو باشد؛ بر روی باکس یا جعبه‌فرمان مخصوص آن قرار دارد. در پشت بخش مکانیکال پوش باتن ها، کنتاکت ها قرارگرفته‌اند. کنتاکت های یک پوش باتن می‌تواند یک یا دو کنتاکت NO یا NC و یا یک کنتاکت NO و یک کنتاکت NC باشد. با فشار دادن یا گرداندن پوش باتن ها، کنتاکت ها تغییر وضعیت می‌دهند.

پوش باتن ها دارای دسته‌بندی و انواع مختلفی هستند. به‌طورکلی شما می‌توانید دسته‌بندی مختلفی را برای پوش باتن‌ ها تعیین کنید. در این مقاله ما سعی کردیم با دسته‌بندی مختلف یک طبقه‌بندی کامل را از این تجهیز به شما معرفی کنیم.

روش طراحی و عملکرد انواع Push Button

برای کنترل مدارهای الکتریکی به انواع کلید نیاز داریم. اما عموم کلید‌ها عملکرد دائمی دارند. این در حالی است که عملکرد دائمی برای مدارهای برق صنعتی مناسب نیست و حتی می‌تواند خطرناک باشد. برای رفع این مشکل کلید‌ها با عملکرد لحظه‌ای را ابداع کرده‌اند. انواع شستی از کاربردی‌ترین کلید‌ها با عملکرد لحظه‌ای هستند.

با حضور این کلیدها که عملکرد لحظه‌ای دارند، شرایط توقف و یا ریست شدن مدار پس از قطع برق فراهم است. همچنین می‌توانیم فارغ از حالت کنونی کلید برای تغییر فعالیت سیستم عمل کنیم. از طرفی حتی قادر هستیم که سیستم‌های الکتریکی را از چند نقطه و همزمان تحت کنترل داشته باشیم. فرایند خاموش و روشن شدن تجهیزات الکتریکی ساده است و در کل دست بازی در طراحی انواع مدارهای فرمان اتوماتیک و یا نیمه اتوماتیک داریم.

اصول کارکرد انواع شستی

مدارهای فرمان را بر پایه عملکردهای لحظه‌ای طراحی می‌کنند. قابلیت برگشت پذیر بودن Push Button ها به عملکرد لحظه‌ای آنها انجامیده که کاملا مناسب طراحی انواع مدار فرمان برق صنعتی است. در طراحی انواع Push Button از فنر‌هایی برای بازگشت کلید به حالت اولیه استفاده شده است.

هر کدام از این Push Buttonها دارای تیغه‌های NO و یا NC هستند که در صورت فشار دادن، وضعیت آنها تغییر می‌کند. اما با برداشتن فشار، موقعیت کلید تحت تاثیر قدرت فنر به حالت اولیه باز می‌گردد. به این ترتیب با هر بار فشردن Push Buttonها یک فرمان پالس مانند تولید می‌شود. این پالس تا زمان فشردن کلید ادامه دارد. اما در طراحی بسیاری از مدارهای فرمان برق صنعتی حضور لحظه‌ای همین پالس کافی است تا مجموعه دستورالعمل‌هایی انجام شود.

به این ترتیب و از نگاه عملیاتی انواع Push Button کلید‌هایی با قابلیت تولید فرمان دیجیتالی هستند. این کلیدها برای تولید فرمان صفر و یک یا همان یک پالس الکتریکی در مدار‌های متنوع برق صنعتی و خانگی و حتی طراحی تجهیزات الکتریکی استفاده می‌شوند.

انواع شستی های خوب بازار از نظر شکل سری

شکل سری پوش باتن ها به‌منظور قرارگیری بر روی درب تابلوها یا جعبه فرمان‌ها تنها به دو شکل ادایره‌ای و مربعی است. این اشکال دارای ابعاد استاندارد بوده و در تمامی برندها به‌صورت یکسان هستند.

انواع پوش باتن از نظر ساخت

پوش باتن های باکیفیت موجود در بازار از هر نوعی از برندهای مختلف، باتوجه به سطح عملیات و محیط پروژه، دارای تنوع جنس هستند. پوش باتن ها ازنظر جنس ساخت سه دسته هستند:

1- فلزی مقاوم

2- باکالیت مقاوم

3- پلاستیک نسوز

لازم است به دو نکته اشاره‌کرد: نکته اول در خصوص پوش باتن های پلاستیک نسوز است. این پوش باتن ها در حقیقت در زمان آتش‌سوزی مانند شمع آب می شوند و قابل اشتعال نیستند و نسوز بودن،  به این معنا نیست که سالم می‌مانند. نکته دوم در خصوص کنتاکت های هر سه مدل است. کنتاکت ها در هر سه مدل عموماً پلاستیکی هستند.

انواع پوش باتن از نظر عملیات

در تعریف پوش باتن ها گفتیم که همه آنها حالت فشاری ندارند و متفاوت‌ هستند. شستی‌ها ازنظر شیوه عملیات متنوع‌اند. در زیر به معرفی برخی از آنها می‌پردازیم:

1. پوش باتن فشاری: در این مدل با فشار دادن سطح شستی، کنتاکت های آن تغییر وضعیت می‌دهد و با برداشتن فشار از سطح شستی کنتاکت ها به حالت اول بازمی‌گردد.
2. پوش باتن فشاری ثابت: در این مدل با فشار دادن سطح شستی، کنتاکت های آن تغییر وضعیت می‌دهند و با برداشتن فشار از سطح شستی، کنتاکت ها به حالت اول باز نمی‌گردند. برای بازگشت کنتاکت ها به حالت اولیه باید مجدداً شستی را فشار داد.
3.  پوش باتن فشاری گردان (قفل شو): در این مدل با فشار دادن سطح شستی، کنتاکت های آن تغییر وضعیت می‌دهد. در ادامه برای بازگشت کنتاکت ها به حالت اول باید سری پوش باتن را در جهت حک‌شده بر روی شستی (معمولاً در جهت عقربه‌های ساعت) چرخاند.
4. پوش باتن فشار و کشش: در این مدل با فشار دادن سطح شستی، کنتاکت های آن تغییر وضعیت می دهند. درادامه برای بازگشت کنتاکت ها به حالت اول، باید سری پوش باتن را به طرف بیرون بکشید.
5. پوش باتن گردان: در این مدل کافیست شستی آن را به طرف راست یا چپ بگردانید تا کنتاکت‌ها تغییر وضعیت بدهند. پوش باتن های گردان به صورت یک طرفه ( 0-1) و یا دو طرفه (0-1-2) هستند.
6. پوش باتن های کلیددار: این مدل از پوش باتن ها برای شرایط خاص که طی آن فقط باید اپراتور دارای صلاحیت لازم دستور عملیات را توسط کلید صادر کند؛ بکار می‌رود. شرح عملیات پوش باتن و کنتاکت ها می‌تواند مانند تمامی مدل‌های قبل باشد با این تفاوت که پیش‌شرط عملیات، حضور کلید در داخل شستی است.

انواع شستی های خوب بازار از نظر رنگ

1- پوش باتن قرمز: رنگ قرمز معمولا برای توقف عملیات بکار می رود.

2- پوش باتن سبز: رنگ سبز برای حالت وصل، راه اندازی یا ارسال یک سیگنال بکار می رود.

3- پوش باتن مشکی: رنگ مشکی برای حالت وصل، راه اندازی و ارسال یک سیگنال بکار می رود.

4- پوش باتن زرد: رنگ زرد برای اتصال یک حالت غیر معمول یا غیر نرمال بکار می رود. معمولاً برای عملیاتی نیازمند احتیاط یا ایمنی لازم است؛ از این شستی استفاده می شود ( مثلا راه اندازی الکتروموتور در یک پروژه در جهت معکوس).

5- پوش باتن سفید و آبی: ایجاد تفاوت در راه اندازی  یا اشاره به راه اندازی بخش های مختلف یک پروژه

انواع پوش باتن از نظر روشنایی شستی

پوش باتن ها می‌توانند دارای بک‌گراند چراغ و بدون آن باشد. این مورد در خصوص انواع شستی‌های موجود در بازار اطلاق می‌شود. تنها تفاوت آنها در نوع چراغ‌ها می‌باشد.  این چراغ‌ها در انواع معمولی، LED و SMD موجود می‌باشد. در برخی مدل‌ها با فعال شدن شستی چراغ روشن می‌شود و در برخی مدل‌ها پس از اتصال شستی به سیگنال الکتریکی، روشن می‌شود.

آشنایی با انواع شستی های خوب بازار

شستی استپ استارت

شستی استپ استارت ساده‌ترین نوع در طراحی انواع شستی است. این Push Buttonها دارای فقط یک عملگر هستند و با توجه به نوع رنگ عملگر شناسایی می‌شوند. از این Push Buttonهای تک عملگر برای اهدافی مانند استارت، استوپ، ریست و یا صدور هر نوع فرمان کنترلی دیگر استفاده می‌کنند.

شستی با عملگر قارچی

Push Button با عملگر قارچی نوع ارتقا یافته از شستی استپ استارت است. این شستی‌ها نیز تنها یک عملگر دارند و در مدل‌های کنتاکت NC برای طراحی مدارهای قطع اضطراری ساخته‌ شده‌اند. عملگر این شاسی‌ها طرحی برجسته و بزرگ شبیه به کلاهک قارچ دارد. این کلاهک قرمز رنگ است.

شستی استپ استارت دوبل

شستی استپ استارت دوبل با جانمایی همزمان Push Buttonهای استارت و استپ در یک بدنه مشترک طراحی می‌شوند. یعنی در یک Push Button هم کنتاکت NO با قابلیت استارت داریم و هم از NC با قابلیت استوپ استفاده شده است. این Push Buttonها نیز به مانند دیگر شاسی‌های استوپ و یا استارتی با استفاده از یک سوراخ بر روی بدنه تابلو برق‌ها نصب می‌شوند. اما Push Button استپ استارت دوبل دارای کنتاکت‌های NO و NC است.

Push Button مغناطیس ضد آب با محافظ

شستی مغناطیس ضد آب با محافظ طراحی ویژه با قاب کاملاً ضد آب دارد که با هدف نصب در سیستم‌های خاص صنعتی و مدار فرمان‌ها در محیط‌های تحت نفوذ آب طراحی شده است. این Push Buttonها دارای عملگر مستقل استپ، استارت و بوبین هستند.

هر Push Button مغناطیس ضد آب با محافظ یک کلید مجتمع کامل است که در طراحی آن تمامی نیازها از اجزا و سیم کشی مدار فرمان‌های استاندارد استارت و استپ پیش ‌بینی شده است. همچنین این Push Buttonها از بدنه مقاوم در مقابل نفوذ آب برخوردار هستند.

شستی مکانیکی

شستی‌های مکانیکی فاقد اتصال بخش‌های الکتریکی هستند. این شستی‌ها با هدف عملکرد مکانیکی کلید‌های بزرگ مدار قدرت برق صنعتی طراحی شده‌اند. هر Push Button مکانیکی دارای ساز و کار فیزیکی است که توانایی نصب شدن بر روی تجهیزات بزرگ مدار قدرت مانند کنتاکتورها، بی‌متال‌ها، کنترل ‌کننده‌های بار، بریکر‌ها و… را دارد.

این Push Buttonها یک یا چند واحد مکانیکی دارند که توانایی تحریک مکانیکی تجهیزات مانند کنتاکتور‌ها و یا بریکر‌ها و… را دارد. از انواع شستی مکانیکی با هدف رفع خطا، راه اندازی مجدد، تست و یا قطع مدار و… استفاده می‌کنند.