بسیاری از مشکلات به وجود آمده در انواع ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری و… از عدم رعایت نکات ایمنی در وسایل برقی می‌باشد. به همین خاطر امروزه راه‌هایی برای از بین بردن و یا کاهش اینگونه خسارات به وجود آمده است که با کمک آنها می‌توان میزان اینگونه خسارات را به حداقل رساند. یکی از راه‌های کاربردی در این زمینه تست کلید محافظ جان می‌باشد. اهمیت این موضوع موجب شد در این مقاله به ویژگی این کلید محافظ و همچنین نحوه استفاده از آن را برای شما شرح دهیم. با فرنام الکتریک همراه باشید.
کلید محافظ جان چیست؟
یکی از انواع کلیدهای حفاظتی برقی، کلید محافظ جان است که در یک سیستم برقی برای حفاظت اشخاص و تجهیزات استفاده می‌شود.
این نوع کلید حفاظتی در هنگام تماس غیر مستقیم با برق مانع از ایجاد شوک می‌شود؛ لذا کلید محافظ جان از ایمن ترین کلید های حفاظت محسوب می‌شود و به تشخیص و قطع جریان نشتی برق کمک می‌کند.
تا اینجا آشنا شده‌اید که کلید محافظ جان چیست در ادامه شما را با نحوه عملکرد این نوع کلید می‌خواهیم، آشنا کنیم نحوه عملکرد کلید محافظ به این صورت است که باعث قطع شدن مدار در صورت وجود اختلاف بین جریان رفت و برگشت می‌شود. در واقع این کلید اندازه گیری جریان خروجی و ورودی به دستگاه را انجام می‌دهد.
مقدار جریان رفت با جریان برگشت در حالت عادی برابر است؛ ولی اگر قسمت های الکتریکی مدار یا سیم های فاز به بدنه اتصال پیدا کنند باعث ایجاد اختلاف جریان می‌شود که در این صورت می‌توان گفت نشتی جریان وجود دارد.
در واقع کلید محافظ جان می‌تواند این نشتی را تشخیص دهد و مدار را قطع کند. کلید مینیاتوری نمی‌تواند مقدار کمی از نشتی را تشخیص دهد و همین موجب برق گرفتگی و آتش سوزی می‌شود.
در صورتی که کلید محافظ جان در کسری از ثانیه وقوع نشتی را تشخیص می‌دهد و مدار را قطع می‌کند. کلید جریان دیفرانسیلی، کلید جریان باقی مانده و کلید جریان تفاضلی از دیگر نام های کلید محافظ جان هستند.
مناطقی که نصب کلید RCD الزامی است
در تمامی مدارها، مطابق با استانداردهای ایمنی ساختمان وجود کلید جریان تفاضلی الزامی است. کلید RCD یا کلید محافظ جان در چهار منطقه از ساختمان وجود آن الزامی بوده این مناطق شامل گزینه های زیر می‌شوند:
- تابلو برق ورودی
وجود کلید محافظتی در تابلو برق ورودی می‌تواند از تابلو در برابر آتش سوزی ناشی از اضافه بار و اتصال کوتاه جلوگیری کند.
- سوییچ ها و پریزها
وجود کلید حفاظت جان در پریزها و سوییچ ها از ایجاد خطراتی مانند برق گرفتگی کاربر جلوگیری می‌کند.
- حمام، سرویس بهداشتی و کلیه مناطق مرطوب
وجود کلیدهای نشتی جریان در سوییچ ها و پریزها لازم و ضروری می‌باشد؛ چون اگر پوست بدن در محیط های مرطوب، خیس باشد جریان الکتریکی می‌تواند باعث برق گرفتگی شود.
ویژگی تست کلید محافظ جان و کاربرد آن
برای آن که تست کلید محافظ جان بتواند به بهترین شیوه به کاهش خطرات احتمالی ناشی از مصرف انرژی برق کمک کند، می‌بایست دارای یکسری ویژگی‌های خاص به شرح زیر باشد:
- این کلیدها برای آنکه بتوانند جریان نشتی متناوب را به طور کامل قطع کنند نیازمند دمایی معادل 25- الی 40- می‌باشند. همچنین میزان قدرت اتصال کوتاه آنها نیز برابر با 6 الی 25 کیلو آمپر است.
- میزان ولتاژ برابر با 230 الی 400 ولت به صورت متناوب
- دارای سه پل تک فاز و همچنین دو پل سه فاز
- دارای 690 ولت ولتاژ عایق بندی
- دارای 6000 هزار ولت ولتاژ ضربه ای
- قابلیت قطع کردن جریان نشتی متناوب در مدت زمانی کمتر از 100 میلی ثانیه
- استفاده از مکانیسم رله مغناطیسی جهت قطع جریان نشتی متناوب
- دارای بدنه بسیار مستحکم و مقاوم در برابر حرارت زیاد
- قابلیت پلمپ دستگیره
- و…
با توجه به ویژگی‌های فوق با استفاده از تست کلید محافظ جان می‌توانید در کمتر از 100 میلی ثانیه جریان نشتی متناوب را به طور کامل از بین برده و از ایجاد خطرات ناگوار به میزان قابل توجه ای جلوگیری کنید.
علاوه بر موارد فوق شاید این سوال برای افراد پیش آید که کلید محافظ جان در چه زمینه‌هایی کاربرد دارد؟
کاربردهای این کلیدها عبارت اند از:
- یافتن عیب و نقص‌های موجود در مدار
- افزایش فوق العاده سرعت بازرسی مشکلات در مدار
- کمک به تشخیص و پیدا نمودن خطاهای مربوط به سیم کشی ساختمان
- تست و امتحان کردن عملکرد اتصالات ساختمان بدون نیاز به باز کردن آنها.
- .تست کردن پلاریته در مدت زمان کوتاه
امروزه کاربرد تست کلید محافظ جان از اهمیت زیادی برخوردار است و از آن برای عیب یابی مربوط به اتصالات و سیستم سیم کشی ساختمان‌ها، مشکلات ناشی از وسایل برقی و رفع آنها استفاده می‌شود.
آیا انجام تست محافظ جان با داشتن یک لامپ امکان پذیر است ؟
برای تست کلید محافظ جان نیازی به تجهیز خاصی نیست و تنها با داشتن چند تکه سیم، یک لامپ (ترجیحاً لامپ رشته ای) و حضور شبکه برق در پوشش یک پریز می توان شرایط انجام تست را برای ما فراهم کرد. برای آشنایی با نحوه این تست؛ ادامه مقاله را مطالعه نمایید. خوب است بدانید که در تست جریان کلید محافظ جان، ما از یک لامپ با وات پایین استفاده می کنیم.
دستگاه تستر محافظ جان چیست و چه امکاناتی دارد؟
تستر دستگاهی آماده یا قابل درست کردن، بدون صرف هزینه ای خاص برای کلید های محافظ جان است که به کمک آن بتوان دو تست مخصوص راستی آزمایی محافظ جان ها را انجام و نتیجه را معلوم کرد. حال ممکن است فروشگاهی از قبل این تستر ها را آماده و به مشتریان عرضه کند اما به طور کلی برای اطلاع از سالم بودن کلید محافظ جان، نیازمند دستگاه یا ادوات مخصوصی نیستیم. البته اگر چنانچه بخواهیم اطمینان حاصل کنیم که کلید در رنج جریانی یادداشت شده بر روی کلید؛ عمل قطع را انجام می دهد و یا بخواهیم میزان حساسیت آن را به طور دقیق مورد سنجش قرار دهیم؛ در این صورت نیاز به ادوات بیشتر یا دستگاه های اندازه گیری دقیق هستیم.
در دستگاه تستر صنعتی تولید شده؛ محافظ جان را به برق شبکه متصل و خروجی آن را به یک پریز می دهید. دقت نمایید که برای استفاده از تستر لازم است تا ارت شما نیز سالم و متصل باشد. دو شاخه تستر را به پریز متصل می کنید. با استفاده از ولوم روی تستر، میزان حساسیت ( مثلا 30 میلی آمپر) را تنظیم می کنید. در ادامه کلید محافظ جان را در وضعیت (ON) قرار دهید. در صورت سالم بودن محافظ جان سه چراغ تستر روشن خواهد شد و با زدن دکمه (TEST)، برق شما قطع می شود.
روش تست محافظ جان سه فاز چگونه است؟
تست محافظ جان سه فاز با تست محافظ جان تک فاز تفاوتی ندارد. البته شما می توانید برای بار خروجی محافظ جان خود از یک مصرف کننده کم توان سه فاز بهره ببرید.
انواع تست کلید محافظ جان
بر اساس نوع کلید محافظ جان ، ما با دو نوع تست سرو کار داریم: تست ولتاژی و جریانی.
تست ولتاژ کلید محافظ جان
در تست ولتاژ نول ورودی به کلید محافظ جان را به نول شبکه و فاز (های) ورودی را به فاز شبکه متصل می کنیم. بدون اینکه نیازی به اتصال خروجی ها به مصرف کننده باشد؛ زبانه کلید را به سمت بالا حرکت می دهیم تا کلید در وضعیت فعال (ON) قرار گرفته و برق خروجی فعال شود. حال کلید تست (TEST) موجود بر روی کلید را فشار می دهیم و در صورت بازگشت زبانه کلید به وضعیت غیر فعال (OFF)، محافظ جان شما از نظر عملکرد ولتاژی بدون ایراد است.
تست جریان کلید محافظ جان
برای تست جریان از یک مصرف کننده وات پایین کمک می گیریم. پیشنهاد ما استفاده از لامپ تنگستنی با توان واقعی کمتر از 8 وات می باشد، برای محافظ جان هایی با حساسیت 300 میلی آمپری می توان از یک لامپ 100 وات ساده نیز استفاده کرد.
مشابه با تست قبلی، ابتدا برق شهر را به ترمینال ورودی محافظ جان متصل می کنیم (ترمینال P یا IN به فاز و ترمینال N به نول). در ادامه کار، دو سر خروجی ترمینال محافظ جان را به لامپ متصل می کنیم، حال شستی کلید را در وضعیت فعال (ON) قرار می دهیم که در اینصورت لامپ روشن خواهد شد.
برای اطلاع از صحت عملکرد کلید محافظ جان، سیم نول خروجی را از ترمینال نول محافظ جان جدا کرده و به ترمینال نول ورودی (N) برای لحظه ای متصل می کنیم ( برای این کار تنها سرسیم را به پیچ ترمینال بزنید).
در این صورت لامپ مجددا لحظه ای روشن شده و سپس شستی کلید محافظ جان به وضعیت غیرفعال (OFF) باز می گردد که اگر به هر دلیلی این اتفاق رخ ندهد یا لامپ روشن بماند؛ در این صورت محافظ جان شما معیوب است.