رله چیست؟ تجهیزات برقی دنیای متنوعی دارند برخی از آنها با چشم دیده می‌شوند و عملکردشان عینی است و برخی دیگر در ساخت دستگاه‌های مختلف به کار گرفته می‌شوند و عملکرد یک سیستم را تسهیل یا تسریع می‌بخشند.
از جمله تجهیزات برقی که در 90 درصد وسایل برقی وجود دارد رله است. حال اینکه رله چیست و چه کاربردی دارد و انواع آن کدام است را در این مقاله با یکدیگر مرور می‌کنیم. با فرنام الکتریک همراه باشید.
رله چیست؟
اولین سوالی که به آن پاسخ خواهیم داد رله چیست، است. همانطور که در ابتدا نیز توضیح دادیم، در حقیقت این قطعه، یک قطعه الکترومکانیکی است که عمل نمودن آن در مدارهای الکتریکی مانند یک کلید ساده، از اصلی‌ترین و کاربردهایش به شمار می‌رود. ولی یکی از تفاوت‌های این قطعه با کلیدهای معمولی، این است که عملیات باز و بسته شدن در آن توسط جریان الکتریکی انجام می‌شود.
قابل ذکر است که این قطعه در تمامی پمپ‌های آب موجود در آپارتمان‌ها و مجتمع‌ها، چراغ‌های راهنمایی، دزدگیرها، تجهیزات حفاظتی، سیستم استارت و برق داخل خودروها، سیستم شوفاژ، پکیج، یخچال، ماشین لباسشویی و بسیاری از تجهیزات و قطعات دیگر به کار می‌رود.
کاربرد رله چیست؟
رله چیست و چه کاربردی دارد ؟(سایت زیمنس) در رابطه با کاربرد رله، موارد بسیاری وجود دارد ولی اصلی‌ترین کاربردهای این قطعه شامل موارد زیر می‌شود:
- در بسیاری از دستگاه‌های برقی، این قطعه نقش یک کنترل کننده موثر را بر عهده دارد.
- به عنوان حفاظت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- علاوه بر این، میتوان از این وسیله در درایور موتور و… به عنوان یک کنترلر خاص، استفاده نمود.
چرا باید از رله استفاده کنیم؟
شاید این سوالی باشد که هر شخصی از خودش بپرسد و به جای آن می توان از کلید معمولی استفاده کرد اما در واقع ویژگی های زیادی در دل رله نهفته است که فقط منحصر به این وسیله است. این وسیله به مانند تمامی کلیدهای الکتریکی دیگر عمل می کند و در سر راه سیم فاز که همان قطب مثبت در برق مستقیم است، قرار دارد و برای اینکه بتوانید یک وسیله برقی را با یک کلید خاموش و یا روشن کنید می بایستی حتماً سیم نول برق شهری و یا سیم منفی برق مستقیم را به صورت کاملاً مستقیم به دستگاه برقی وصل کنید.در این بین سیم فاز را به پایه COM و سر دیگر سیم را هم به عنوان رابط فاز به پایه NO یا NC دستگاه برقی خود، متصل می کنیم. در اینجا 2 نکته به وجود می آید که این ویژگی ها به هیچ عنوان در کلید وجود ندارد.
- نکته اول فرمان مستقیم: در این فرمان شما اگر قصدتان این است که با وصل شدن ولتاژ به پایه های فرمان دستگاه برقی تان روشن شود می بایستی حتماً سیم رابط فاز را از پایه NO به وسیله برقی متصل کنید
- نکته دوم فرمان معکوس یا NOT: در فرمان معکوس اگر قصدتان این است که با وصل شدن ولتاژ به پایه های فرمان، وسیله برقی تان خاموش شود می بایستی حتماً سیم رابط فاز را از پایه NC به دستگاه برقی خودتان متصل نمایید.
با انواع رله بیشتر آشنا شویم!
رله‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام از آنها متناسب با ساختاری که دارند عملکرد و کاربرد متفاوتی دارند.
در ادامه چند مورد از پرکاربردترین رله‌های موجود را معرفی می‌کنیم.
رله حرارتی
از رله حرارتی در اتو، چای ساز و … استفاده می‌شود. رله‌های حرارتی از دو فلز غیر همجنس تشکیل شده اند. یکی از این فلزها پس از عبور جریان و ایجاد حرارت به حالت خمیده در می‌آید. زمانی که این فلز خم می‌شود دکمه چای ساز سبز می‌شود و بدین معناست که آب به اندازه کافی گرم شده است یا دکمه اتو به حالت قرمز در می‌آید بدین معنی که اتو داغ شده و می‌توانید از آن استفاده کنید.
رله مغناطیسی
رله مغناطیسی نقش حفاظتی دارد و از مدارها در مقابل ایجاد اتصالات و نوسانات کوتاه محافظت می‌کند و از لحاظ عملکرد همچون فیوز است؛ اما برخی تفاوت‌های اساسی بین این دو وجود دارد.
هنگام بروز نوسانات به کمک رله مغناطیسی جریان قطع شده تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری شود و سپس پس از عادی شدن شرایط جریان به مدار باز می‌گردد.
رله کنترل فاز
رله کنترل فاز نیز نقش حفاظتی دارد. وظیفه این نوع رله جهت جلوگیری از بروز هرگونه عیب یا نقص در الکتروموتور به کار برده می‌شود.
رله سنجشی
با استفاده از رله‌های سنجشی می‌توانید میزان حساسیت لازم برای هر دستگاه را مشخص کنید تا در صورت مشاهده رله جریان برق را محدود یا متوقف کند؛ مثلا اگر رله سنجشی را روی 5 آمپر تنظیم کنید در صورتی که از این میزان تخطی کند جریان برق قطع خواهد شد.
رله زمانی
در این نوع رله قطع یا وصل شدن جریان بر اساس مدت زمان تنظیم شده است.
رله جهت یاب
رله جهت یاب می‌تواند توان برگشتی به دستگاه را تشخیص دهد و آن را کنترل کند.
رله حالت جامد
از این جهت به آن رله جامد گفته می‌شود زیرا معمولا از آن در شبکه‌های قدرت استفاده نمی‌شود. طول عمر رله‌های جامد بسیار بالاست.
مواردی که نامبرده شد از پرطرفدارترین رله‌های موجود است، البته موارد دیگری نیز وجود دارد ک در ادامه به صورت خلاصه عناوین آنها را معرفی می‌کنیم.
- رله هوشمند روشنایی
- رله دوبل
- رله بوخهلتس
- رله صوت
- رله بلوتوث
- رله فشار
- رله دما و رطوبت
- رله دوربین
- رله رادیویی
- رله کلید لمسی هوشمند
- رله رنگ
- رله برق
- رله فاصله سنج
- رله سیستم اعلام حریق
- رله سیستم تهویه هوا
مزایای رله چیست؟
به طور کلی، میتوان مزیت‌های زیر را برای این قطعه عنوان کرد:
- ایزوله سازی: این مزیت سبب جداسازی قسمت معیوب کدار از بخش سالم آن می‌شود و درنتیجه، جنبه حفاظتی دارد.
کنترل مدار توان بالا: یک رله چند ولتی، توانایی کنترل مدار چند صد ولتی را دارد. پس این قطعه، بهترین گزینه برای کنترل نمودن مدار، محسوب می‌شود.
صرفه اقتصادی: پس با توجه به مزایای مذکور، رله را میتوان یک گزینه اقتصادی برای سیستم مداری معرفی کرد.
مشکلات رله چیست؟
با توجه به اینکه این قطعه دارای مزایا و ویژگی‌های مفید بسیاری می‌باشد، ولی با مشکلاتی نیز همراه است. مانند:
- کندکاری: به دلیل حالت وضعیت مکانیکی که دارد، توانایی پاسخ دهی خوب در فرکانس‌های بالا را نداشته و در برخی موارد نیز نمیتواند کارایی موثری در زمینه حفاظت از خود نشان دهد.
- عدم کاربرد در توان‌های پایین: میدانید که رله به ولتاژ نیاز دارد تا بتواند عمل کلید زنی را انجام دهد. پس مدارهایی که دارای سطح ولتاژ پایینی هستند، این قطعه کاربرد نداشته و ترانزیستور بهترین گزینه برای آن محسوب می‌شود.
- تخلیه سلفی: از بزرگترین مشکلات این قطعه، تخلیه شارژ سلفی آن است. البته این جزو معایب تمامی دستگاه‌های مجهز به سلفی هستند.
- تولید جرقه: در تمامی دستگاه‌هایی که جرقه وجود دارد، این وسیله دچار کاهش طول عمر می‌شود.
شباهت رله با کنتاکتور در چیست؟
این قطعات از لحاظ ساختاری دارای شباهت‌هایی با رله هستند. به طور مثال:
- هر دو دارای یک پوشش خارجی جهت محافظت از تمامی بخش‌های داخلی هستند.
- در ساخت هر یک از قطعات مذکور، یک سیم پیچ الکترومغناطیسی با هدف باز و بسته کردن اتصال بارها به کار رفته است.
- هر دوی این وسیله‌ها، از مجموعه‌ای از ترمینال‌های ورودی برای کنترل سیگنال‌ها و ترمینال‌های کانتکت عملیاتی، تشکیل یافته‌اند.
تفاوت رله با کانکتور در چیست؟
با اینکه هر یک از قطعات مذکور، قطعه الکترونیکی محسوب می‌شوند ولی تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. از جمله مهمترین این تفاوت‌ها، شامل موارد زیر می‌شود:
- رله قطعه‌ای تک فاز محسوب می‌شود ولی کانکتور به شکل سه فاز، عمل می‌کند.
- کانکتور حجم بیشتری را در بر می‌گیرد ولی این قطعه اینگونه نیست.
- سر و صدای حاصل از کار کردن کانکتور، به مراتب خیلی بیشتر است.
- کانکتور از طول عمر خیلی کمتری در مقایسه با این قطعه برخوردار است.
- ابعاد کانکتور بسیار بزرگتر از رله بوده و هزینه خرید بیشتری نیز دارد.
نکات مهم در زمینه انتخاب رله چیست؟
در زمان خرید این قطعه، بایستی به نکات بسیاری توجه کنید تا بتوانید نوعی مناسب را خریداری نمایید. در ذیل به بیان مهمترین این نکات می‌پردازیم:
- شرکت تولید کننده و برند محصول: انواع برندهای چینی، مالزی و اندونزی از این وسیله در بازار عرضه می‌شود. ولی برند محبوب و پرکاربرد از نوع فیندر ایتالیایی است که از محبوبیت بیشتری در مقایسه با سایرین، برخوردار می‌باشد.
- نوع ولتاژ کاری: دو دسته AC و DC از انواع ولتاژ کاری هستند.
- ولتاژ تحریک: ولتاژ بوبین یا تحریک رنج‌های مختلفی از ۵، ۱۲، ۲۴، ۴۸، ۱۱۰ و ۲۲۰ ولت را شامل می‌شود.
- تعداد پایه یا تعداد کنتاکت: تعداد کنتاکت بر اساس تعداد المان‌هایی که قصد کنترل آنها را دارید، مشخص می‌گردد. تک کنتاکت، دو کنتاکت، سه کنتاکت، چهار کنتاکت و… از انواع این محصول هستند.
- آمپر: به حداکثر جریانی که توانایی عبور از کناکت را دارد، آمپر گفته می‌شود. مدل‌های ۵، ۶، ۸، ۱۲، ۱۶ و ۲۵ از انواع آمپر هستند.