تیغه کمکی کنتاکتور چیست؟ برای قطع و وصل مدارهای الکتریکی که توان بالایی دارند از کنتاکتور استفاده می شود. در حقیقت کنتاکتور یکی از پرکاربردترین قطعات الکتریکی به شمار می رود. مانند کلیدهای ساده سه فاز، کنتاکتور هم یک کلید مغناطیسی است که برای برقرای ارتباط بین تجهیزات و دستگاه های الکتریکی و شبکه از 3 کنتاکت اصلی استفاده می کند همچنین در طراحی مدار های فرمان تعدادی کنتاکت های کمکی به کار رفته است.
کلید اتوماتیک برای قطع اتصال کوتاه استفاده می شود اما کنتاکتور برای قطع جریان اتصال کوتاه طراحی نشده است. کنتاکتورها دارای دو هسته ثابت و متحرک به شکل E یا U هستند. در حقیقت با عبور جریان از هسته الکترو مغناطیسی یک میدان مغناطیسی تشکیل می شود. این میدان مغناطیسی نیرو تولید می کند و تغییرات این نیرو وضعیت کنتاکت ها را مشخص می کند.
انواع کنتاکتور با ظرفیت های مختلفی در بازار موجود است.در این مقاله به موضوع تیغه کمکی کنتاکتور و روش استفاده از آن می پردازیم .
کنتاکت کمکی چیست؟
کنتاکت یا تیغه کمکی، وسیله‌ای است که به صورت جداگانه و مجزا به کنتاکتور یا کلیدهای دارای قابلیت اتصال کنتاکت کمکی، وصل می‌شود. این تیغه بیشتر در مدار فرمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. چرا که تا جریان 600 آمپر و بیشتر را تحمل می‌کند. در برخی از کنتاکتورها تیغه‌های NC و NO وجود ندارد. به همین دلیل کنتاکت کمکی باید به صورت مجزا تهیه شود.
معمولا کنتاکت کمکی هر تجهیز، باید با توجه به برند و مدل تجهیز انتخاب بشه. معمولا کنتاکت‌های مدل‌‌ها و برندهای مختلف قابلیت اتصال به یکدیگر را ندارند.این کنتاکت‌ها معمولا نهایت تا جریان 6 آمپر را تحمل می‌کنند و به همین دلیل در مدار فرمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا از کنتاکت کمکی در مدارات قدرت استفاده نمی‌شود. با قطع و وصل شدن کنتاکتور، وضعیت این تیغه‌های کمکی هم تغییر می‌کند. وقتی بوبین کنتاکتور توسط ترمینال‌های A1 و A2 تحریک می‌شود، تیغه‌های بسته، باز و تیغه‌های باز، بسته می‌شوند. به طور کلی روی بیشتر مدل‌های کنتاکتور موجود، تیغه کمکی طراحی می‌شود.
کنتاکت کمکی چه کاربردی دارد؟
این کنتاکت‌ها در مدار فرمان برق صنعتی کاربرد زیادی دارند. تیغه NO موقع خاموش یا روشن کردن الکتروموتور، نقش تیغه خودنگهدار را دارد. البته این تیغه در این حالت به PLC متصل می‌شود. با روشن کردن دستگاه، تیغه NO بسته می‌شود. با بسته شدن این تیغه، برق مورد نیاز بوبین تامین خواهد شد. فعالیت کنتاکتور تا زمان فشردن کلید توقف ادامه دارد.
از تیغه‌های کمکی در موارد زیر هم استفاده می‌شود:
- کنترل مرکزی روشنایی تاسیسات بزرگ
- ساختمان اداری، هتل و …
- در سیم‌پیچ کنتاکتور برای صرفه‌جویی در مصرف برق
- استارت و راه‌اندازی موتورهای الکتریکی
- آشنایی با انواع کنتاکت کمکی
کنتاکت کمکی روی کنتاکتور ها نصب می شوند از این رو نسبت به انواع کنتاکتور فرایند نصب راحت تری دارند.
این نوع کنتاکت‌ها همانطور که اشاره شد، روی کنتاکتور اصلی نصب می‌شوند. از نظر نصب به انواع کنتاکت نصب از بغل، نصب از جلو و نصب از پایین تقسیم می‌شوند. از انواع کنتاکت‌ها به موارد زیر اشاره می شود:
- کنتاکت دو NO و دو NC
- کنتاکت دو NO
- کنتاکت دو NC
- کنتاکت یک NO و یک NC
- کنتاکت یک NO و سه NC
- کنتاکت سه NO و یک NC
- کنتاکت چهار NO
کنتاکت کمکی چه تفاوتی با کنتاکتور اصلی دارد؟
تعدادی تیغه روی کنتاکتور اصلی نصب می شوند ظاهر این دو تجهیز تفاوت زیادی ندارد در واقع این تجهیزات ساختاری بسیار شبیه بهم دارند. این دو تجهیز اما در نحوه عملکردشان با نگاهی به ظاهر این دو تجهیز، متوجه تفاوت آنچنانی نخواهید شد؛ زیرا ساختار ظاهری مشابهی دارند. با این وجود تفاوت اصلی آنها در نحوه عملکردشان است.
از کنتاکتورهای اصلی، برای قطع و وصل کردن مدارهای الکتریکی توان بالا استفاده می‌کنند. کنتاکت‌های کمکی نقش کنترلی داشته و عملکرد سیگنال‌های خروجی را فراهم می‌کنند. از کنتاکت‌های کمکی برای اتصال چند کنتاکتور به صورت سری استفاده می‌شود. همچنین از این کنتاکت‌ها برای اتصال ابزارهایی مثل رله به کنتاکتور اصلی استفاده می شود.
تفاوت تیغه کمکی کنتاکتور مدل های قدیمی و جدید
در گذشته تعداد کنتاکت های باز و بسته را با استفاده از حروف s و o نشان می دادند. به طور مثال اگر روی یک پلاک کنتاکتور۱S+3o نوشته می شد به این معنی بود که کنتاکتور دارای یک کنتاکت باز و سه کنتاکت بسته می باشد اما امروزه این کار را ساده تر کرده اند و بجای یک عبارت طولانی، یک عدد دو رقمی روی کنتاکتور درج می کنند.
به طور مثال بجای عبارت بالا فقط عدد 13 درج می شود که رقم سمت راست کنتاکت های بسته و رقم سمت چپ کنتاکت های باز را نشان می دهد. اگر کنتاکتوری در حالت دو کنتاکت باز باشه عدد 20 درج می شود و یا اگر در حالت دو کنتاکت بسته باشد عدد 02 درج می شود.
موارد استفاده از تیغه کمکی کنتاکتور
معمولا اصلی ترین کاربرد این کنتاکت های کمکی در مدار فرمان برق صنعتی است. هنگام روشن و خاموش کردن یک الکتروموتور در حقیقت تیغه NO نقش یک تیغه خود نگهدار یا با اتصال به PLC به عنوان فیدبک سیستم را ایفا می کند. به این صورت که وقتی کاربر کلید شروع را فشار می دهد تیغه no به حالت بسته در می اید و برق مورد نیاز بویین را فراهم می کند به همین دلیل تا زمانی که کلید توقف را نزنید کنتاکتور در حالت فعال باقی می ماند.
گاهی برای تأمین کنترل مرکزی روشنایی تأسیسات بزرگ ، مانند ساختمان اداری، تجاری و یا هتل ها از کنتاکتور استفاده می شوند. حال برای کاهش مصرف برق در سیم پیچ کنتاکتور ها ، کنتاکتور کمکی وارد عمل می شود. به این صورت که به طور لحظه ای انرژی وارد می کند در نتیجه کنتاکت هایی که به صورت دستی بسته می شدند با این انرژی بسته می شوند و کنتاکت های بسته را نیز با این انرژی باز می کند.
برای استارت موتور های الکتریکی نیز می توان از این کنتاکتور ها استفاده کرد. به دستگاهی که نیروی لازم برای موتور های الکتریکی را فراهم می کند استارت مغناطیسی می گویند. استارت مغناطیسی محافظت از قطع برق، کاهش ولتاژ و اضافه بار را نیز به عهده دارد.
برای انتقال وضعیت کنتاکتور به PLC از کنتاکتور کمکی استفاده می شود.
کلام پایانی
کنتاکت کمکی قابلیت کنترلی دارد و سیگنال‌های خروجی را ایجاد می‌کند. این کنتاکت‌ها روی کنتاکتور اصلی از بغل، بالا و جلو نصب می‌شوند. از این کنتاکت‌ها در مدار فرمان استفاده می‌شود. کاربرد اصلی این کنتاکتورها برای قطع و وصل کردن مدارهای الکتریکی است. به همین دلیل می‌توان گفت که یکی از پرکاربردترین قطعات الکتریکی محسوب می‌شوند.