همانطور که می دانید امروز قصد داریم در این مقاله به تفاوت کلید هوایی و کامپکت بپردازیم و شما را با تفاوت ها و کاربردهای این کلیدهای اتوماتیک آشنا سازیم. در این مقاله دو هدف را دنبال می‌کنیم؛ نخست در پی آن هستیم تا بدانیم به چه تجهیزی کلید اتوماتیک کمپکت و به چه تجهیزی کلید هوایی گفته می‌شود و در ادامه و با توجه به تعریف‌هایی که از این دو کلید عنوان می‌شود؛ به سراغ هدف دوم رفته و به بررسی شباهت‌ها و فرق کلید هوایی و کامپکت می‌پردازیم. آشنایی کامل با این دو کلید، سبب آشنایی و فهم بیشتر ما در خصوص تجهیزات برق صنعتی و انتخاب درست آنها در مدارها و تابلو برق‌ها می‌شود. با فرنام الکتریک همراه باشید.

کلید هوایی چیست؟

کلیدهای هوایی یا Air Circuit Breaker که به اختصار ACB خوانده می‌شوند؛ نوعی کلید اتوماتیک فشار ضعیف هستند که در جریان‌های بالا (عموماً 630 الی 6300 آمپر) ساخته و مورد استفاده قرار می‌گیرند. علت نام گذاری آنها به نام کلید هوایی به نحوه عملکرد این کلیدها باز می‌گردد. مکانیزم سیستم اطفاء جرقه در کلیدهای هوایی، در هوای آزاد است. این کلیدها علاوه بر قطع و وصل خط، حفاظت از شبکه را نیز پوشش می‌دهند و به دلیل  داشتن رله‌های میکرولوجیک الکترونیکی از شبکه برق ما در برابر اتصال کوتاه، نوسان ولتاژ، کاهش و افزایش فرکانس، اضافه بار، افزایش حرارت تجهیزات خط، خارج شدن ژنراتورها از حالت سنکرون و … محافظت می‌کنند.

قدرت قطع در کلیدهای هوایی به نسبت میزان جریان کاری بالایی که دارند؛ بسیار بالاست.کلیدهای هوایی برخلاف فیوزها که تنها یکبار عمل می‌کنند؛ می‌توانند پس از انجام عمل حفاظت به صورت دستی یا اتوماتیک به مدار باز گردند. کلیدهای هوایی به طور کلی در بازار به دو دسته فیکس و کشویی تقسیم بندی می‌شوند که دارای موتور به منظور استفاده در راه اندازی خودکار و یا بدون موتور هستند. کلیدهای هوایی دارای تجهیزات جانبی فراوانی هستند که یکی از مهمترین آنها، رله‌های میکرولوجیک مختلف به منظور داشتن محافظت‌های مختلف در شبکه مدار می‌باشد.

کلید اتوماتیک کامپکت (کمپکت) چیست؟

کلید اتوماتیک کامپکت یک کلید سه وضعیتی بوده که ابعاد کوچکتری نسبت به کلیدهای هوایی و دژنکتور های قدرت دارد. این کلید جریان‌های کاری پایین را به خوبی پوشش می‌دهد به طوری که محدوده عملیاتی آنها از 16 الی 1600 آمپر است. کلیدهای کامپکت دارای قدرت قطع پایین‌تری نسبت به کلیدهای هوایی هستند. کلیدهای اتوماتیک در انواع تک پل تا چهار پل ساخته می‌شوند و نمونه‌های دو پل و چهارپل به منظور حفاظت از نول در کنار فازهای دیگر ساخته شده است. وظیفه اصلی این کلید حفاظت از مدار پایین دست کلید در مقابل اضافه بار و اتصال کوتاه است. البته با قرار دادن دیگر متعلقات و تجهیزات جانبی به این کلید می‌توان حفاظت‌های دیگری مانند افت ولتاژ، بالا رفتن دمای تجهیزات و … را نیز به آن اضافه کرد.

کلیدهای اتوماتیک کامپکت بر اساس ساختار رله‌های داخلی‌شان تقسیم بندی می‌شوند، در نتیجه کلیدهای اتوماتیک به دو دسته کلی فیکس و قابل تنظیم دسته بندی می‌شوند. کلیدهای اتوماتیک کامپکت فیکس به کلیدهایی اطلاق می‌شود که رله حرارتی و مغناطیسی آنها قابلیت تنظیم ندارد. در مقابل کلیدهای اتوماتیک کامپکت قابل تنظیم، آن دسته از کلیدهایی است که در آن رله حرارتی و مغناطیسی هردو یا یکی از این دو قابل تنظیم‌اند.

بر این اساس مثلاً یک کلید اتوماتیک کامپکت قابل تنظیم 20 آمپر را می‌توان در محدوده 18 الی 20 آمپر تنظیم نمود. در نهایت و در جدیدترین حالت، کلیدهای اتوماتیک کامپکت قابل تنظیم الکترونیکی را داریم که شباهت بیشتری به کلیدهای هوایی دارند، این کلیدها برای امر حفاظت، مشابه با کلیدهای هوایی، از رله میکرولاجیک بهره می‌برند. کلیدهای اتوماتیک کامپکت مشابه با کلیدهای هوایی دارای تنوع در تجهیزات جانبی هستند و این امکان را به اپراتور می‌دهند که به صورت دستی یا اتوماتیک کنترل شوند.

تفاوت کلید هوایی و کامپکت و بررسی مشخصات و کاربردهای کلید اتوماتیک هواییACB

به منظور بررسی و مقایسه کلید اتوماتیک هوایی ACB با کلید اتوماتیک کامپکت MCCB لازم است مشخصات و ویژگی کلیدهای هوایی را نیز بررسی نماییم. کلیدهای اتوماتیک هوایی ACB که با عنوان کلیدهای مدارشکن قدرت هوایی نیز شناخته می شوند، از جمله کلیدهای اتوماتیک فشار ضعیف می باشند که در آمپرهای بالا کاربرد دارند و با توجه به آنکه مکانیزم خاموش کردن جرقه در کلیدهای هوایی در هوای آزاد صورت می گیرد، از این رو به آن ها کلیدهای هوایی گفته می شود.

کلیدهای هوایی در واقع یک جایگزین مناسب و ایده آل برای کلیدهای قطع کننده روغنی محسوب می شوند و در کشورهای مختلف از آن ها برای قطع کننده های هوایی تا 15 کیلو وات استفاده می کنند؛ زیرا احتمال وقوع آتش سوزی در این کلیدها نسبت به کلیدهای قطع کننده روغنی وجود ندارد. یکی از متداول ترین کاربرد کلیدهای هوایی، استفاده از آن ها در ورودی تابلوهای برق می باشد؛ زیرا رله هایی که داخل کلیدهای هوایی جاسازی شده اند از نوعBuilt-in می باشند و می توانند خاصیت مهمی از جمله خاصیت تاخیری یا Time Delay را در کلیدهای هوایی ایجاد نمایند که این امر می تواند از بروز مشکلاتی همچون قطع برق کل تابلو جلوگیری کند.

برای درک خاصیت Time Delay کافی است که با پدیده “تقدم قطع در خروجی ها نسبت به ورودی ها” آشنا باشید. منظور از این پدیده این است که اگر گاها خطایی در فیدر خروجی رخ می دهد، ابتدا کلید خروجی توسط سیستم قطع شود تا از بروز پیامدهای ناگوار جلوگیری به عمل آید و همچنین در ادامه ی این اتفاق اگر خطا روی مدار مداوما تکرار شد، کلید ورودی نیز به منظور حفاظت بیشتر از سیستم قطع شده و کل تابلو بی برق شود. در نتیجه با وجود چنین پدیده ای می توان خطاهای جزئی سیستم را کنترل کرد و از پیامدهای ناگوار و قطع ناگهانی برق در کل تابلو جلوگیری نمود.

تفاوت کلید هوایی با کلید اتومات کامپکت چیست؟

کلید هوایی و کلید اتوماتیک به لحاظ کاربرد هر دو در زیر دسته بریکر های مدار هستند ، اما تفاوت هایی دارند که از مهم ترین آن ها می توان به این موارد اشاره کرد:

• سایز و ابعاد : کلید هوایی به لحاظ ابعادی بزرگتر از کلید های کامپکت هستند و در نوع استفاده باید این مورد را در نظر گرفت
• جریان نامی: کلید های کمپکت معمولا از جریان های بسیار پایین (حتی 2 آمپر) تا 3200 آمپر (عموما تا 1600 استفاده می شوند) قابل سفارش هستند اما کلید های هوایی از 400 و یا 630 آمپر تا 6300 آمپر قابل استفاده اند.
• ظرفیت قطع: قدرت قطع و یا ظرفیت قطع (breaking capacity) کلید های اتوماتیک عموما از 16 کیلو آمپر تا 120 کیلو آمپر (معمولا در نهایت تا 55 یا 70 کیلو آمپر استفاده میگردد) بسته به برند آن تولید میگردد ولی در کلید هوایی معمولا حداقل آن 42 کیلو آمپر بوده و تا 120 کیلو آمپر هم قابل سفارش هستند.
• تریپ یونیت : قسمت تریپ یونیت کلید که بیشتر وظیفه بررسی حفاظت مدار را بعهده دارد در کلید های اتوماتیک هم می تواند بصورت حرارتی-مغناطیسی باشد و هم الکترونیکی (عمدتا بصورت حرارتی مغناطیسی استفاده می شود مگر در پروژه های خاص) اما در کلید های هوایی بصورت الکترونیکی است و معمولا پارامترهای بیشتری را با دقت بالاتر پایش می کنند.
• محل نصب: محل نصب کلید هایی معمولا مستقیما پس از ترانس یا ژنراتور می باشد (بدلیل جریان بالا) ولی کلید های اتوماتیک برای بعد از تابلو کلید هوایی استفاده میگردد.
• باسبار : یکی از دلایلی که در ابتدای مدار از کلید هوایی استفاده میگردد بزرگ بودن شینه مسی ورودی است که نمی توان از کلید اتوماتیک بدلیل کوچکتر بودن آن استفاده کرد.

شباهت کلید هوایی و کلید کمپکت در چیست؟

• هر دو به طور کلی در دسته‌بندی کلید‌های اتوماتیک فشار ضعیف قرار می‌گیرند.
• هر دو کلید دارای سه وضعیت ON ،OFF و TRIP هستند.
• در رنج جریان‌های 630 الی 1600 آمپر به عنوان جریان نامی کلید با یکدیگر شباهت دارند.
• در قدرت قطع 65 کیلو آمپر با یکدیگر شباهت دارند.
• کلید اتوماتیک کامپکت قابل تنظیم الکترونیکی که دارای رله میکرولاجیک می‌باشد؛ مشابهت بیشتری با کلید هوایی دارد.
• در بسیاری از تجهیزات جانبی بین این دو کلید شباهت وجود دارد. مانند: رله شنت، رله آندر، کنتاکت کمکی، کنتاکت خطا، موتور و …
• هر دو کلید قابلیت نصب به صورت کشویی و فیکس را دارا می‌باشند.
• هردو کلید قابلیت نظارت و کنترل از راه دور را دارند.
• کلید‌های اتوماتیک کامپکت در آمپراژ بالا باید با استفاده از شمش به باس بار متصل شوند که در این مورد با کلید‌های هوایی مشابهت دارند.

سخن آخر در خصوص تفاوت کلید هوایی و کامپکت

اکنون پس از معرفی کلیدهای اتوماتیک و مقایسه کلید اتوماتیک هوایی ACB با کلید اتوماتیک کامپکت MCCB، می توان گفت که این دو کلید کارایی های متفاوتی دارند که لازم است پیش از کاربرد آن ها در سیستم های الکتریکی با ویژگی ها و عملکردشان در سیستم آشنا باشید تا متناسب با سیستم و هدفی که دارید از مزایای این دو کلید بهره مند شوید.بنابراین پس از مقایسه کلید اتوماتیک هوایی ACB با کلید اتوماتیک کامپکت MCCB نمی توان گفت که کدام کلید بر دیگری برتری دارد بلکه پس از این مقایسه می توان گفت که هر کدام از این دو کلید ضمن تمایزات ظاهری که دارند، کاملا مجزا از یکدیگر کار می کنند و همچنین برای استفاده از آن ها در مدارهای مختلف تنها کافی است که با ویژگی های کاربردی آن ها آشنا باشید.