در مورد تفاوت رله و کنتاکتور سردرگمی زیادی در صنعت برق وجود دارد و اغلب این اصطلاحات تقریباً به جای هم استفاده می شوند. تفاوت‌های تعیین‌کننده همیشه واضح نیستند، بنابراین باید خیلی وارد جزئیات شویم.
در ابتدا باید بدانیم هر کدام از این ابزار به تفکیک چه چیزی هستند:
- رله (دستگاهی که به وسیله آن کنتاکت‌ها در یک مدار با تغییر شرایط در همان مدار یا یک یا چند مدار مرتبط کار می‌کنند)
- کنتاکتور (دستگاهی برای ایجاد و قطع مکرر مدار الکتریکی در شرایط عادی)
فرنام الکتریک تلاش کرده تا شما را با همه موارد مربوط به تفاوت کنتاکتور و رله آشنا کند. در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
شباهت رله و کنتاکتور
رله و کنتاکتور عملکرد مشابهی دارند، کنتاکتور ها و رله ها عمل قطع و وصل مدار را انجام می دهند. هر دو سیم پیچ الکترومغناطیس دارند؛ ولتاژ سیم پیچ باید متناسب با منبع موجود انتخاب گردد. بعضی کنتاکتور ها تیغه های کمکی دارند که می تواند NO یا NC باشد. این تیغه های کمکی همراه با تیغه های اصلی فعال می شوند. تعویض حالت با قطع و یا وصل شدن ولتاژ بوبین اتفاق می افتد.
اما تفاوت عمده‌ی بین رله و کنتاکتور این است که کنتاکتور می‌تواند مقدار زیادی جریان را تحمل کند، اما رله تنها می‌تواند مقدار کمی از جریان به اندازه 0.1 آمپر تا 20 آمپر را از خود عبور دهد. رله ها تعدادی کنتاکت هستند که با برق دار شدن بوبین کنتاکت آنها تحریک شده و حالت خود را تغییر می دهند. رله ها روی پایه رله ها که روی ریل نصب می شود و روی خود رله کنار هر کنتاکت شماره هایی نوشته شده تا مشخص شود هر سیمی که وصل رله می کنیم دقیقا به کدام کنتاکتت وصل می شود، نصب می گردد.
کنتاکتور ها معمولاً برای کاربرد های ۳ فاز استفاده می شوند در حالی‌که رله ها بیشتر کاربرد تک فاز دارند. کنتاکتور، ۲ قطب را بدون اینکه مدار مشترکی بین آن ها باشد به یکدیگر وصل می کند در حالی‌که رله یک تیغه ثابت دارد که به نول متصل است. علاوه بر این کنتاکتور ها تا 1000 ولت کارکرد دارند در حالی‌که رله ها تنها تا ۲۵۰ ولت مورد استفاده قرار می گیرند.
- اتصال و انفصال کنتاکت‌ها با استفاده از برقدار شدن سیم پیچ موجود در داخل تجهیزها صورت می‌گیرد.
- هر دو دارای ترمینال ورودی برای کنترل سیگنال و ترمینال کنتاکت برای انجام عملیات هستند.
- هر دو دارای پوشش محافظ هستند که این مورد در رله‌های قدرت عمدتاً شیشه‌ای و در کنتاکتور به صورت باکالیت و پلاستیک هستند.
تفاوت رله و کنتاکتور
کنتاکتور یک بوبین دارد که با برقدار شدن بوبین ۳ فاز ورودی و ۳ فاز خروجی کنتاکتور به هم وصل می شود و مانند کلید تک پل ولی برای سه فاز هم زمان این اتفاق خواهد افتاد. ولی رله ها به بیان ساده مثل کلید های تبدیل در برق ساختمان هستند و کنتاکت آنها قطع و وصل نمی شود و فقط وقتی بوبین داخل رله تحریک شد کنتاکت ها از حالت اول به حالت دوم منتقل می شود. تفاوت دومی که رله و کنتاکتور ها دارند تحمل جریان آنها است یعنی رله ها جریان ۱۰ امپر را تحمل می کنند ولی کنتاکتور ها در جریان های مختلف که از ۹ امپر به بالا تولید می شوند، می توانند دوام بیاورند.
ظرفیت بار از تفاوت رله و کنتاکتور
رله‌ها برای بارهای زیر 10 یا نهایتاً زیر 20 آمپر استفاده می‌شوند اما کنتاکتورها رنج بسیار وسیعی را پوشش می‌دهند. کنتاکتور‌های موجود در بازار، بسته به نوع برند، از رنج 6 الی 800 آمپر را پوشش می‌دهند.
نحوه عملیات کنتاکت‌ها
یک کنتاکتور دارای یک کنتاکت باز و یک کنتاکت بسته در شرایط کاری است اما رله در حالت عادی می‌تواند به صورت کنتاکت باز یا بسته باشد. این مورد نشان می‌دهد که در شرایط بی‌برقی یا در شرایطی که کنتاکتور در حال بی‌برق شدن است؛ ارتباط قطع می‌شود. این در حالیست که رله‌ها در این شرایط ارتباط خوبی دارند.
تغییر در تعداد کنتاکت‌ها
کنتاکتورها دارای متعلقات جانبی از جمله کنتاکت کمکی برای افزایش تعداد کنتاکت‌ها هستند، این در حالیست که رله‌ها قابلیت افزایش کنتاکت‌ها را ندارند.
حفاظت از کنتاکت‌ها
در کنتاکتورها خاصیتی وجود دارد تحت عنوان کنتاکت‌های فنری که این خاصیت کمک می‌کند تا در شرایط پر باری، کنتاکت‌ها ذوب نشده و به هم جوش نخورند.
حذف آرک الکتریکی
با توجه به اینکه کنتاکتورها بارهای بزرگ را پشتیبانی می‌کنند؛ این قابلیت را دارند تا آرک‌های الکتریکی را به راحتی حذف کنند. اما رله‌ها قابلیت پشتیبانی از این قابلیت را ندارند.
قطع مدار در شرایط اضافه بار
هنگامی که با پدیده اضافه بار در مدار مواجه می‌شویم؛ کنتاکتور پس از صرف زمان تقریبا 30 ثانیه‌ای، مدار را قطع می‌کند تا تجهیز پایین دستی دچار مشکل نشود. این مسئله در رله وجود ندارد.
تعداد فاز از تفاوت رله و کنتاکتور
کنتاکتورها در انواع فاز‌ها و عموماً در انواع سه فاز ساخته می‌شوند و این در حالیست که رله‌ها عموماً تک فاز هستند.
رنج ولتاژ کاری
بوبین کنتاکتورها رنج وسیعی از ولتاژ را پوشش می‌دهند، حتی بوبین بعضی از کنتاکتورها به صورت متغیر است که این قابلیت برای رله‌ها وجود ندارد.
کاربرد کنتاکتور و رله کنترل چیست ؟
کنتاکتورها معمولاً برای کاربردهای 3 فاز ساخته شده و مورد استفاده قرار می گیرند که در آن رله بیشتر در کاربردهای تک فاز استفاده می شود. یک کنتاکتور 2 قطب را بدون مدار مشترک بین آنها متصل می کند، در حالی که یک رله یک کنتاکت مشترک دارد که به موقعیت خنثی متصل می شود. علاوه بر این، کنتاکتورها معمولاً تا 1000 ولت رتبه بندی می شوند، در حالی که رله ها معمولاً فقط تا 250 ولت رتبه بندی می شوند. در کنار تفاوت رله و کنتاکتور ، این دو کاربرد فرق بسیار زیادی دارند.
چه زمانی از کنتاکتور استفاده می کنیم؟
کنتاکتور برای تعویض موتورها، خازن‌ها، چراغ‌ها و غیره استفاده می‌شود که جریان بسیار بالایی را تخلیه می‌کند. حداقل یک جفت کنتاکت سه فاز ورودی و خروجی دارد. در حالت عادی باز خواهد بود. برخی از کنتاکتورها دارای کنتاکت های کمکی اضافی هستند که ممکن است NO یا NC باشند. این مخاطبین کمکی همراه با مخاطبین اصلی فعال می شوند. سوئیچینگ با برق رسانی و غیرفعال کردن سیم پیچ های کنتاکتور به دست می آید. کنتاکتورها بر اساس درجه آمپر بار انتخاب می شوند. کنتاکتورها برای تحریک نیاز به منبع اضافی دارند (یا AC یا DC بسته به نوع کنتاکتوری که استفاده می کنیم). برای سوئیچینگ برق استفاده می شود.
چه زمانی از رله استفاده می کنیم؟
یک رله حداقل از دو کنتاکت و یک سیم پیچ تحریک تشکیل شده است. این مخاطبین ممکن است به طور معمول باز یا بسته باشند. این کنتاکت ها با تحریک سیم پیچ بسته یا باز می شوند. رله ها برای سوئیچینگ مدارهای کنترلی استفاده می شوند و نمی توان از آنها برای سوئیچینگ برق با آمپاکیت نسبتاً بالاتر استفاده کرد. می توان از آن برای تعویض چراغ های کوچک، آژیرها، لامپ های نشانگر و غیره استفاده کرد.
رله‌ها دستگاه‌های سوئیچینگی هستند که در هر مدار کنترلی برای بررسی وضعیت یا ضرب کردن تعداد مخاطبین موجود استفاده می‌شوند.
جمع بندی
همواره به یاد داشته باشید که در مورد تجهیزاتی که قصد استفاده از آنها را دارید مشورت کنید و با یک متخصص برق تماس بگیرید، این توصیه ها صرفا برای موارد مطالعاتی بیان شده است. در حقیقت شما باید به عملکرد رله و کنتاکتور در مدارات هم توجه کنید، برای هر مدار که در آن شرایط اضافه بار وجود داشته باشد و عدم انرژی مجدد مدار باعث ایجاد شرایط خطرناک شود، بنابراین کنتاکتور به دلیل ویژگی های ایمنی بیشتر بهترین انتخاب است. هنگامی‌که ویژگی های حفاظتی اضافی موجود در کنتاکتور لازم نباشد، یک رله به طور معمول انتخاب اقتصادی تری است زیرا توان کمتری استفاده می کند.