با توجه به کاربرد گسترده سیم در صنعت برق، شناسایی و تشخیص این تجهیز، امری حیاتی به شمار می‌آید. شناسایی سیم ها با روش‌های مختلفی انجام میشود که یکی از آن‌ها، استاندارد رنگ سیم برق می‌باشد. که موضوع این مقاله نیز در رابطه با همین کدهای رنگی است. با فرنام الکتریک همراه باشید.
استانداردهای مختلفی برای شناسایی سیم‌های برق، با توجه به رنگ شیلد آن‌ها وجود دارد. در برخی از استانداردها، نه تنها کدهای رنگی یکسان نیستند، بلکه حتی با یکدیگر مخالف نیز هستند. معمولا کدهای رنگی، برای تشخیص فازهای مختلف یک سیستم قدرت مورد استفاده قرار می‌گیرند. به کمک هر رنگ می‌توان تشخیص داد که هر سیم به کدام فاز متصل شده است.
استاندارد رنگی مورد استفاده در هر سیستم قدرت، با توجه به پارامترهایی مانند مکان و کشور، چگونگی نصب تجهیزات، ولتاژ، جریان و … تعیین میشود. بهتر است که در هر محل کار، نوع کد رنگی استفاده شده، در محلی قابل مشاهده نصب شود. این امر باعث میشود کار ایمن‌تر انجام شود. مزیت دیگر این قضیه این است که نگهداری و تعمیرات برای تکنسین‌های برق آن محل، با دقت و سرعت بهتری انجام خواهد شد.
استانداردهای عمومی رنگ سیم برق
استانداردهایی از برای رنگ‌بندی سیم‌های برق از نظر تعداد رشته تدوین شده است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
استاندارد رنگی سیم و کابل تک رشته
سیم‌های تک رشته را می‌توان بر اساس استاندارد رنگی آن‌ها به راحتی شناسایی کرد. کدهای رنگی سیم‌های تک رشته به شرح زیر است:
- رنگ سیاه: سیم‌های فاز 1 دارای این رنگ هستند که به منظور انتقال برق به تجهیزات مختلف مانند سوئیچ، پریز و انواع مدار مورد استفاده قرار میگیرد. بنابراین سیم‌های سیاه همیشه حاوی جریان برق هستند.
- رنگ قرمز: برای سیم‌های فاز 2 استفاده میشود که این سیم‌ها نیز همواره دارای جریان برق هستند که معمولا برای جریان ثانویه برق مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- رنگ سفید: برای سیم‌های خنثی یا همان سیم‌های نول استفاده می‌شوند که ممکن است در برخی موارد دارای جریان برق باشند.
- رنگ سبز یا زرد: برای سیم‌های ارت (اتصال به زمین) استفاده می‌شوند که معمولا از طریق جعبه پریز به زمین متصل می‌شوند.
- رنگ آبی: سیم‌های آبی نیز مانند سیم‌های سیاه و قرمز دارای جریان هستند و از آن‌ها برای اتصالات مختلف می‌توان استفاده کرد.
استاندارد رنگی کابل دو رشته
در مورد استاندارد رنگ سیم برق دو رشته‌ای معمولا از رنگ‌های مشکی و آبی استفاده میشود. کابل‌های دو رشته دارای دو رشته سیم مجزا هستند که معمولا از رنگ آبی و مشکی برای جداسازی و کدبندی آن‌ها استفاده می‌کنند. در این کابل‌ها رنگ سیاه نشان دهنده سیم فاز و رنگ آبی نیز نشان دهنده سیم نول است. در برخی موارد در کابل‌های دو رشته از رنگ قرمز به جای سیاه استفاده میشود که قرمز نشان دهنده سیم فاز است. همچنین در این نوع کابل‌ها ممکن است برای سیم نول از رنگ زرد یا سبز نیز استفاده شود.
استاندارد رنگی کابل سه رشته
معمولا در تولید کابل برق سه رشته از کد رنگی سبز، آبی و قرمز استفاده میشود. در برخی موارد ممکن است رنگ زرد جایگزین سبز شود. کابل‌های سه رشته که با عنوان کابل‌های برق سه‌فاز شناخته می‌شوند شامل 3 رشته سیم به صورت جداگانه هستند که سیم‌های دارای رنگ قرمز نشان دهنده سیم فاز اول و سیم‌های رنگ دارای رنگ زرد یا سبز نشان دهنده سیم فاز دوم هستند. سیم آبی نیز در کابل‌های 3 رشته نشان دهنده سیم نول است. کابل‌های 3 رشته از پرکاربردترین انواع سیم و کابل در صنایع مختلف به خصوص صنعت توزیع نیروی برق محسوب می‌شوند.
استاندارد رنگی کابل چهار رشته
پیش از بررسی استاندارد رنگ سیم برق یا کابل برق 4 رشته باید گفت که این نوع کابل‌ها از پرفروش‌ترین انواع کابل در صنعت برق و نیروگاه‌های تولید برق به حساب می‌آیند. در کابل چهار رشته معمولا دارای 4 رشته سیم مجزا به رنگ‌های مشکی، قرمز، زرد و بنفش وجود دارد. رنگ مشکی مربوط به سیم فاز اول، رنگ قرمز مربوط به سیم فاز دوم، رنگ بنفش مربوط به سیم فاز سوم و رنگ زرد نیز مربوط به سیم نول است.
استاندارد رنگی کابل پنج رشته
کابل‌های 5 رشته نیز یکی از پرکاربردترین انواع کابل‌ها هستند که معمولا به عنوان کابل‌های مخابراتی شناخته می‌شوند. استاندارد رنگ‌بندی این نوع کابل‌ها از مهم‌ترین استانداردهای رنگ بندی سیم برق محسوب میشود. رنگ‌بندی این کابل‌ها شامل رنگ‌های سفید، قرمز، مشکی، زرد و بنفش هستند.
استاندارد معروف رنگ سیم‌ها
ایا می‌دانستید که استاندارد رنگ سیم‌ها در کشورها با یکدیگر تفاوت دارد؟ این نکته را در نظر داشته باشید برخی از کشورها مانند ژاپن، آمریکا، انگلیس، و غیره از نظر استاندارد رنگ سیم با یکدیگر متفاوت هستند. به همین دلیل در این بخش از مقاله تصمیم داریم اطلاعات دقیقی نسبت به استاندارد رنگ سیم در ایران، استاندارد رنگ سیم در آمریکا، استاندارد رنگ سیم در اروپا، استاندارد رنگ سیم در انگلستان، استاندارد رنگ سیم در کانادا و ژاپن در اختیار شما قرار دهیم.
استاندارد رنگ سیم در ایران
در کشور ایران استاندارد های رنگی مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد. به همین دلیل بهتر است استانداردی که رعایت میشود قابل مکتوب و مشاهده باشد. این نکته را در نظر داشته باشید در دفتر استانداردهای وزارت نیرو استانداردی به شماره 63012 وجود دارد که رنگ و پوشش تجهیزات صنعت برق رنگ ظاهری را به فازهای T، S ، R مشخص کرده است. در این استاندارد، رنگ قرمز، زرد و آبی به ترتیب قرار دارد. البته باید به این نکته اشاره کنیم که از رنگ‌بندی زرد، سبز و قرمز که طبق استاندارد چین است هم استفاده میشود.
استاندارد رنگ سیم در آمریکا
در کشور آمریکا استاندارد رنگ بندی IEC مورد استفاده قرار میگیرد که در آن رنگ خاکستری یا سفید به جای آبی کمرنگ برای سیم نول و سبز به جای زرد برای هادی حفاظتی استفاده میشود.
استاندارد رنگ سیم در اروپا
در سال 2010 استاندارد IEC 60446 در اروپا با استاندارد IEC 60445 ادغام گردید که بر اساس این استاندارد سیم‌های فاز 1، 2 و 3 (سیاه، خاکستری یا قهوه‌ای) هستند. سیم خنثی یا نول ( آبی) و سیم حفاظتی ارت (سیم دو رنگ سبز/زرد) می‌باشد.
استاندارد رنگ سیم در کانادا و ژاپن
در این بخش از مقاله به سراغ استاندارد رنگ سیم برق در کشور کانادا و ژاپن می‌رویم. لازم به ذکر است بدانید در این دو کشور استاندارد رنگ بندی سیم مانند کشور آمریکا می باشد. در واقع از رنگ خاکستری یا سفید به جای آبی کمرنگ برای سیم نول و از رنگ سبز به جای زرد-سبز برای هادی حفاظتی استفاده میشود.
استاندارد رنگ سیم در انگلستان
کشور انگلیس در سال 2011 یک استاندارد ( استاندارد BS 7671 ) را تصویب کرد که بر اساس این استاندارد تغییراتی در استاندارد IEC 60446 صورت گرفت. توجه داشته باشید بر اساس این تغییرات علاوه بر استاندارد IEC، امکان استفاده از رنگ خاکستری برای مشخص کردن فازها امکانپذیر است.
سخن پایانی
بدون شک با مشاهده سیم‌های برق در مکان‌های مختلف و مشاهده رنگ‌بندی آن‌ها این سوال در ذهن شما شکل گرفته است که استفاده از این رنگ‌ها در تولید انواع سیم و کابل چه اهمیتی دارد؟ استفاده از رنگ‌بندی در تولید سیم برق این امکان را فراهم می‌کند که بتوان سیم‌ها را بر اساس میزان ولتاژ و کاربرد در رنگ‌های مختلف تولید کرد. در نتیجه هنگام نصب و استفاده، نوع سیم و کاربرد آن به راحتی قابل تشخیص خواهد بود.
این موضوع به خصوص در زمانی که بحث عیب‌یابی و رفع نقص سیم‌کشی مطرح میشود، اهمیت بالایی پیدا می‌کند. پیروی از استاندارد باعث میشود که در زمان رفع نقص با شناخت رنگ سیم برق تنها بر روی سیم معیوب کار کرده و مشکل آن را برطرف کرد. از دیگر دلایل اهمیت رنگ‌بندی در سیم‌های برق می‌توان به مستندسازی و نقشه مدار سیم‌کشی اشاره کرد که از اهمیت زیادی برخوردار است.