کنتاکتور ها از جمله تجهیزات پر کاربرد در تابلو برق‌های صنعتی هستند که به منظور راه اندازی تجهیزات پایین دستی مانند الکتروموتورها، پمپ‌ها، فعال‌سازی بخش دیگری از مدار قدرت و… به کار می‌روند. آنچه حائز اهمیت است؛ استفاده درست و دقیق از کنتاکتور مناسب در پروژه می‌باشد تا هم بتواند جریان مناسب را از خود عبور دهد و هم نسبت به جریان کشی غیرمجاز یا دیگر عوامل غیر استاندارد، حفاظت جریانی لازم را به واسطه پلاتین‌ها از خود نشان دهد. مقالات بسیاری در خصوص معرفی و کاربرد کنتاکتور ها در فرنام الکتریک نوشته شده است. این مقاله به بررسی پلاک کنتاکتورها یا به طور اختصار “پلاک خوانی کنتاکتور” می‌پردازد. مطالعه پلاک برچسب شده بر روی کنتاکتور؛ اطلاعات مفیدی در خصوص شرایط کاری و توان فنی این تجهیز به ما می‌دهد و ما را کمک میکند تا بتوانیم از تمام ظرفیت قطعه استفاده کنیم. پس با ما همراه باشید.
کنتاکتور چیست ؟
کنتاکتور چیست و چه کاربردی دارد ؟ پلاک خوانی کنتاکتور چگونه است ؟ در حقیقت کنتاکتور (Contactor) یکی از پرکاربردترین تجهیزات لازم در برق صنعتی و سیستم های قدرت است که در مدار های الکتریکی برای قطع و وصل مدار با توان بالا استفاده می شود. به طوری که با وصل شدن سیم پیچ مغناطیسی یا بوبین ، کنتاکتور وصل میشود و مدار را وصل میکند و بالعکس.به عبارت دیگر با قطع شدن ولتاژ بوبین ، کنتاکتور قطع می شود و اینگونه می توان مدار را از راه دور کنترل کرد. در مقایسه کنتاکتور با رله میتوان نتیجه گرفت که عملکرد کنتاکتور شبیه به عملکرد رله ولی در آمپراژ بالا است . با این تفاوت که به علت استفاده ار آمپراژ بالا سرعت قطع و وصل شدن کنتاکتور کمتر است.
اجزای کنتاکتور
در بالا به سوال کنتاکتور چیست ؟ پاسخ دادیم و دریافتیم وظیفه کنتاکتور در تابلو برق چیست حال اجزای اصلی کنتاکتور ها را بررسی خواهیم کرد : انواع کنتاکتور بر حسب آمپر دارای سه جزء اصلی است : تیغه (کنتاکت یا contact) ، کویل (بوبین ،سیم پیچ یا رله) و محفظه کنتاکتور (محفظه یا frame). که یکی از مهم ترین اجزای کنتاکتورها، کنتاکت (تیغه) است .
تیغه کنتاکت ها وظیفه ی انتقال جریان را به عهده دارد که خود کنتاکت ها نیز شامل کنتاکت قدرت، کنتاکت کمکی و فنر های کنتاکت است.کنتاکت های فرمان به دو صورت، در حالت عادی باز (Normally Open یا NO) و در حالت عادی بسته (Normally Close یا NC) روی بدنه کنتاکتور قرار گرفته اند که این تیغه ها بعد از تحریک بوبین به دیگر حالت خود، تغییر حالت می دهند.
کویل یا بوبین یا سیم پیچ، یک هسته مغناطیسی سیم پیچی شده است و در حقیقت نیروی محرکه ای برای بستن کنتاکت ها ایجاد می کند. محفظه ای که در آن کنتاکت ها و کویل قرار گرفته اند نیز محفظه کنتاکتور می گویند. عایق بندی کنتاکت ها با مواد عایق مثل باکالیت (Bakelite) و نایلون انجام می شود که به عنوان ایزوله و همچنین قاب محافظ و نگهدارنده، به منظور جلوگیری از برق گرفتگی کاربران و جلودگری از ورود غبار، چربی، آب و گرد و خاک می باشد.
آموزش نحوه پلاک خوانی کنتاکتور
همان‌طور که گفتیم کنتاکتورها یکی از اصلی‌ترین اجزای مدارهای الکتریکی در بخش‌های فرمان و قدرت می‌باشند. برای استفاده از کنتاکتور برای مصارف مختلف، باید نوع متناسب با مشخصات کنتاکتور از آن استفاده کرد. به عبارتی کنتاکتور را مناسب با نوع مصرف انتخاب کرد تا در صورت وقوع اتصال کوتاه یا جرقه‌های ایجادشده توسط قطع مدار، به مدار و تیغه‌ها یا کنتاکت‌های کنتاکتور صدمه‌ای وارد نشود. بنابراین در ادامه شما را با این پلاک‌ها بیشتر آشنا خواهیم کرد.
برچسب‌هایی که بر روی بدنه‌ی کنتاکتورها قرار دارند و یا به عبارتی بر روی بدنه کنتاکتور حک شده‌اند، دارای مشخصاتی از کنتاکتور بوده که به آن پلاک کنتاکتور گفته میشود که حاوی مشخصاتی مانند حداکثر جریان و ولتاژ قابل تحمل برای کنتاکتور، ولتاژ عایقی و… در پلاک مشخصات کنتاکتور وجود دارد و جهت استفاده از آن باید به مشخصات آن توجه زیادی داشت.
بر روی پلاک کنتاکتورها اطلاعات مختلفی در مورد شرکت و کشور سازنده، تیپ و نوع کنتاکتور، شماره‌سریال، استانداردها و مشخصات فنی کنتاکتور بیان شده است.
پلاک خوانی کنتاکتور : مولفه‌های درج شده در پلاک یک کنتاکتور در گروه‌های زیر تقسیم بندی میشود.
تایپ موتور توسط خود سازنده مشخص میشود و نشان دهنده پارامترهای طراحی مثل فاصله شفت از زمین، فریم موتور و مشخصه‌های دیگر می‌باشد.
سرعت و قطب:
سرعت دورانی الکتروموتورها بر حسب دور بر دقیقه بیان میشود. موتورهای القایی با توجه به قطب و پل آن دورشان متفاوت است.
فاز الکتروموتور:
اولین پارامتر یک الکتروموتور صنعتی، تک فاز یا سه فاز بودن آن است که با کلمه اختصاری PH مشخص میشود.
درجه حفاظتی:
درجه حفاظتی یا IP محافظتی الکتروموتور یک عدد دو رقمی از 00 تا 68 می‌باشد که رقم اول شدت محافظت جسم در برابر گرد و خاک و رقم دوم محافظت در برابر آب را نشان می‌دهد.
توان:
توان نامی همان ضرب جریان نامی در ولتاژ نامی می‌باشد. با یکای کیلووات KW و اسب بخار HP بیان میشود.
- (Ue) ولتاژ نامی: مقدار ماکزیمم ولتاژی است که کنتاکت های کنتاکتور در شرایط کار عادی می‌توانند تحمل نمایند.
- Uc)) ولتاژ بوبین: مقدار ماکزیمم ولتاژی است که به بوبین کنتاکتور میتوان اعمال کرد.
- (Ui) ولتاژ عایقی: ولتاژی است که میزان عایق بین کنتاکت ها را مشخص میکند.
- (Uimp): ولتاژ ضربه یا ایمپالس مقدار ولتاژ ضربه‌ای که تجهیز بدون خراب شدن می‌تواند آن را تحمل کند.
مولفه‌های مربوط به جریان:
- (Ie): جریان قابل تحمل برای کنتاکت های اصلی.
- (Is): مقدار جریانی است که کنتاکت ها متوانند در زمان اتصال کوتاه تحمل نمایند.
- (Ith): جریانی است که با اتصال یک بار در هر هشت ساعت از کنتاکت های کنتاکتور بدون تأثیر در کارکرد کنتاکتور عبور نماید.
- (Ith1): جریانی است که با اتصال یک بار در هر هفته از کنتاکت های کنتاکتور بدون تأثیر در کارکرد کنتاکتور عبور نماید.
- (Ith2): جریانی است که می‌تواند در شرایط عادی از کنتاکت های قدرت کنتاکتور در زمان نامحدود بدون قطع عبور نماید.
مولفه‌های مربوط به نوع کارکرد موتور:
- : S1 کار پیوسته و مداوم
- : S2 کار کوتاه یا موقت
- S3: کارکرد غیردائمی متناوب در بازه‌های کارکردی یکسان
- S4: کارکرد غیردائمی متناوب با راه‌اندازی
- S5: عملکرد غیردائمی متناوب با ترمز الکتریکی
- S6: عملکرد پیوسته متناوب (هر بازه عملکردی شامل زمان عملکرد در بار ثابت و زمان عملکرد در بی‌باری)
- S7: کارکرد دوره‌ای مداوم با ترمز الکتریکی
- S8: کار دوره‌ای مداوم با تغییرات بار / سرعت متغیر
- S9: بار غیرمتناوب با تغییرات در سرعت
استاندارد کنتاکتور:
- استاندارد کنتاکتورها:
- استاندارد المان VDE_DIN
- استاندارد فرانسه UTE_NF
- استانداردانگلیسی S
- استانداردکانادائی S.B
عمر مکانیکی کنتاکتور:
طول عمر مکانیکی کنتاکتورها 10 به توان هشت بار قطع و وصل می‌باشد؛ در حالی که این مقدار برای کلیدهای معمولی 1000 بار قطع و وصل می‌باشد.
همچنین از دیگر مشخصاتی که بر روی پلاک کنتاکتور درج شده است میتوان به وزن کنتاکتور، شماره سریال و سال تولید اشاره کرد.
مزایای استفاده از کنتاکتور نسبت به کلید
- قطع و وصل در دفعات زیاد
- قابلیت کنترل از راه دور از چند مکان برای مراحل مختلف
- میتوان با استفاده از کنتاکتورها مدار فرمان را اتوماتیک کرد
- عمر مکانیکی بیشتر نسبت به کلیدها (در کنتاکتور به علت عدم ساییدگی کنتاکت ها روی یکدیگر در هنگام قطع و وصل، شاهد استهلاک کمتری خواهیم بود)
- بالا رفتن سرعت قطع و وصل با طراحی مدار فرمان مناسب
- با استفاده از کنتاکتور، پس از رفتن برق و وصل مجدد آن، جهت راه اندازی نیاز به استارت می باشد در صورتی که با استفاده از کلید، خطرات ناشی از وصل ناگهانی وجود دارد.
- حفاظت دستگاه ها توسط کنتاکتور، مناسب تر و مطمئن تر است و از لحاظ اقتصادی به صرفه تر است.
- قابل اتصال به پی ال سی (PLC) است.
جمع بندی پلاک خوانی کنتاکتور
پلاک خوانی کنتاکتور قبل از شروع به کار با آن الزامی است. به همین دلیل است که باید به‌خوبی مشخصات پلاک کنتاکتور را بدانید. مشخصات پلاک کنتاکتور برند ها در کل فرقی ندارند و اطلاعاتی یکسان را ارائه می‌دهند، اما کمی در ظاهر با هم متفاوت هستند. اگر قصد استفاده از کنتاکتور را دارید، باید حتماً نحوه خواندن پلاک کنتاکتور را بدانید.
در این مقاله از فروشگاه فرنام الکتریک، آموزش پلاک خوانی کنتاکتور را ارائه دادیم و شما می‌توانید حالا پلاک کنتاکتور را راحت متوجه شوید و از آن‌ها به درستی استفاده کنید.