کنتاکتور نوعی کلید قطع و وصل جریان برق در مدار های الکتریکی است. این کلید ها می توانند ارتباط بین بخش های مختلف مدار را ایجاد و سلب کنند. کنتاکت کمکی قطعه ای افزودنی است که به شکل جداگانه روی کنتاکتور نصب می شود و قابلیت تجهیز را تغییر می دهد.
جالب توجه است که تجهیزات دیگری مانند کلیدهای اتوماتیک، کلیدهای حرارتی، بعضی از کلیدهای مینیاتوری و تعدادی دیگر از کلیدها نیز قابلیت نصب کنتاکت‌های کمکی را دارند.
این کنتاکتها چه کاربردی دارند؟ فرق بین کنتاکت‌های کمکی و کنتاکتور اصلی چیست؟ در این مطلب با این کنتاکت و نحوه عملکرد آن آشنا می‌شوید. با فرنام الکتریک همراه باشید.
کنتاکتور چگونه کار می کند؟
در دستگاه های الکتریکی که لازم است برای خاموش و روشن شدن دائما مدار قطع و وصل شود از کنتاکتور استفاده می شود. در حقیقت کنتاکتور با قطع و وصل خطوطی که باعث افزایش یا کاهش توان می شود دستگاه را خاموش و روشن می کند.
همان طور که گفتیم کنتاکتور دارای دو هسته ثابت و متحرک است که هسته متحرک به کمک فنر از هسته ثابت دور می شود و تعدادی کنتاکت کمکی که جریان را از خود عبور نمی دهند به هسته متحرک متصل شده و با آن ها حرکت می کنند و تعدادی کنتاکت دیگر نیز به هسته ثابت متصل می شوند. هنگام وصل، تیغه متحرک کنتاکتور توسط نیرویی که از طریق میدان الکترومغناطیسی تولید شده به کنتاکت ثابت متصل می شود.
همان طور که گفتیم در میدان الکترو مغناطیسی جریانی به وجود می اید که کمک می کند تیغه متحرک کنتاکتور در تماس با هسته ثابت کنتاکتور قرار گیرد. تمامی این مراحل در حالت وصل جریان صورت می گیرد. در صورتی که جریان میدان مغناطیسی قطع شود و یا ولتاژ کاهش پیدا کند در این صورت نیروی فنر هایی که هسته متحرک را از هسته ثابت جدا کرده بودند باعث می شود کنتاکت متحرک به طور خودکار در وضعیت قطع قرار بگیرد و در نهایت منجر به قطع جریان شود.
حال اگر نبودن ولتاژ باعث قطع جریان شود در این صورت تیغه ها تحت تاثیر نیروی فنرها از کنتاکت ثابت جدا می شوند. از این رو جریانی که باعث تغذیه موتور می شد قطع شده و به این حالت آزاد شدن کنتاکتور گفته می شود. به عبارت دیگر کنتاکت هایی که در حالت عادی باز بودند بسته می شوند و کنتاکت هایی که در حالت عادی بسته بودند باز می شوند. از آن جایی که عبور جریان یکسان از تمامی کنتاکت های کنتاکتور ضروری است معمولا کنتاکتور ها دارای 3 کنتاکت هستند.
اجزای کنتاکتور
کنتاکتور از سه بخش تشکیل شده است. کنتاکت یا تیغه اصلی، کویل و محفظه کنتاکتور
کنتاکت یا تیغه از پر اهمیت ترین قطعات در کنتاکتور به شمار می رود. در حقیقت انتقال جریان در کنتاکتور توسط کنتاکت ها صورت می گیرد. کنتاکت ها هم اجزای مختلفی دارند از جمله کنتاکت قدرت، کنتاکت کمکی و فنرهای کنتاکت از اجزای دیگر کنتاکتور کویل ها را می توان نام برد. در حقیقت نیروی محرکه لازم برای بستن کنتاکت ها توسط کویل ها فراهم می شود. یک محفظه فریمی از جنس مواد عایق مانند باکالیت، پلی کاپرولاکتام و یا پلیمرهای گرماسخت یا ترموست که می توانند درجه حرارت و فشار بالایی را تحمل کنند وجود دارد که کویل ها و کنتاکت ها درون آن قرار می گیرند.
در واقع این محفظه باعث عایق شدن و حفاظت کنتاکت ها می شود همچنین خطرات احتمالی هنگام لمس شدن توسط کاربر را به حداقل می رساند. کنتاکتور بر روی محفظه آن یک فریم وجود دارد. اگر این فریم را بردارید می توانید کنتاکت های کمکی را قرار دهید. این فریم مانع نفوذ گرد و خاک و چربی می شود و در صورت انفجار یا تغییرات اب و هوایی به عنوان محافظ عمل می کند و مقاومت بالایی دارد.
کنتاکت کمکی چیست؟
کنتاکت نام دیگر تیغه کمکی است که به صورت جدا روی کنتاکتور یا سایر انواع کلید ها که قابلیت اتصال کنتاکت کمکی را دارند نصب شود و قابلیت های کلید را افزایش دهند. بیشترین کاربرد این تیغه های کمکی بیشتر در مدارهای فرمان استفاده می شوند. کنتاکت های کمکی جریانی تا حد 6 آمپر را انتقال می دهند. برخی از مدل های کنتاکتور وجود دارد که در آن NC و NO به صورت پیشفرض وجود نداشته و باید از کنتاکت های کمکی به صورت مجزا استفاده شود.
کنتاکت کمکی هر تجهیز باید با توجه به برند و نوع مدل عنصر مورد نظر انتخاب شود. عموماً اگر کنتاکت ها با کلید ها از یک برند نباشند روی هم قابل استفاده نیستنند یعنی در صورتی که تاز کنتاکتور پارس فانال استفاده می کند باید از کنتاکت های مناسب با این مدل ها از برند پارس فانال استفاده کنید.
انواع کنتاکت کمکی کنتاکتور
کنتاکت های کمکی جریانی تا حد 6 آمپر را به خوبی تحمل می کنند از این رو استفاده خوبی از آنها می توان در مدار های فرمان داشت. در مدارات قدرت از این نوع کنتاکت به ندرت استفاده می شود. این تیغه ها به گونه ای هستند که با قطع و وصل شدن کنتاکتور وضعیت تیغه های کمکی نیز تغییر می کند. کنتاکتور از یک بوبین استفاده کرده و توسط دو ترمینال A1 وA2 تحریک می شود تیغه های باز بسته و تیغه های بسته باز می شوند. بیشتر مدل های کنتاکتور که در بازار و صنعت فعلی مورد استفاده قرار می گیرد از تیغه کمکی در ساختار خود و عملکردی که دارند بهره می گیرند.
تفاوت کنتاکت کمکی و کنتاکت اصلی
همان طور که گفته شد هر کنتاکتور از تعدادی کنتاکت اصلی و تعدادی کنتاکت کمکی تشکیل شده است. ساختار ظاهری هر دو کنتاکت اصلی و کمکی مانند یکدیگر می باشد تنها تفاوت آن ها درعملکرد است. برای قطع و وصل مدار های الکتریکی با توان بالا کنتاکت های اصلی مورد استفاده قرار می گیرند.
اما کنتاکت های کمکی عملکرد کنترلی دارند و سیگنال های خروجی را فراهم می کنند. برای اتصال ابزار های دیگر مانند رله به کنتاکتور از کنتاکت کمکی استفاده می شود. همچنین اتصال چندین کنتاکتور به صورت سری یا موازی به عهده کنتاکت کمکی است.
کنتاکت کمکی چه کاربردی دارد؟
این کنتاکتها در مدار فرمان برق صنعتی کاربرد زیادی دارند. تیغه NO موقع خاموش یا روشن کردن الکتروموتور، نقش تیغه خودنگهدار را دارد. البته این تیغه در این حالت به PLC متصل می‌شود. با روشن کردن دستگاه، تیغه NO بسته می‌شود. با بسته شدن این تیغه، برق مورد نیاز بوبین تامین خواهد شد. فعالیت کنتاکتور تا زمان فشردن کلید توقف ادامه دارد.
از تیغه‌های کمکی در موارد زیر هم استفاده می‌شود:
- کنترل مرکزی روشنایی تاسیسات بزرگ
- ساختمان اداری، هتل و …
- در سیم‌پیچ کنتاکتور برای صرفه‌جویی در مصرف برق
- استارت و راه‌اندازی موتورهای الکتریکی
کنتاکت کمکی روی کنتاکتور ها نصب می شوند از این رو نسبت به انواع کنتاکتور فرایند نصب راحت تری دارند.
این نوع کنتاکتها همانطور که اشاره شد، روی کنتاکتور اصلی نصب می‌شوند. از نظر نصب به انواع کنتاکت نصب از بغل، نصب از جلو و نصب از پایین تقسیم می‌شوند. از انواع کنتاکتها به موارد زیر اشاره می شود:
- کنتاکت دو NO و دو NC
- کنتاکت دو NO
- کنتاکت دو NC
- کنتاکت یک NO و یک NC
- کنتاکت یک NO و سه NC
- کنتاکت سه NO و یک NC
- کنتاکت چهار NO
مقایسه تیغه کمکی کنتاکتور جدید با قدیمی
تعداد کنتاکت‌های باز و بسته در گذشته با حروف O و S نشان داده می‌شد. اگر روی کنتاکتور از 2S+2O استفاده می‌شد به معنی دو کنتاکت باز و دو کنتاکت بسته بود. در کنتاکت‌های امروزی دیگر اینگونه نیست. جدیدا کنتاکتها را با استفاده از اعداد دورقمی نمایش می‌دخند. از اعداد دو رقمی برای نشان دادن کنتاکت‌های باز و بسته استفاده می‌کنند. برای مثال اگر عدد 22 روی کنتاکت درج شود، یعنی دو کنتاکت باز و دو کنتاکت بسته است.
کلام پایانی
کنتاکت کمکی قابلیت کنترلی دارد و سیگنال‌های خروجی را ایجاد می‌کند. این کنتاکتها روی کنتاکتور اصلی از بغل، بالا و جلو نصب می‌شوند. از این کنتاکتها در مدار فرمان استفاده می‌شود. کاربرد اصلی این کنتاکتورها برای قطع و وصل کردن مدارهای الکتریکی است. به همین دلیل می‌توان گفت که یکی از پرکاربردترین قطعات الکتریکی محسوب می‌شوند.