کانکتور چیست؟

کانکتور (به انگلیسی Connector) قطعاتی هستند که معمولا برای اتصال بخش‌های مختلف مدارات به کار میروند. ریشه این واژه کلمه Connect به معنای اتصال هست و خود کانکتور یعنی اتصال دهنده.
این قطعات معمولا در جا‌هایی که احتمال قطعی وجود داره و یا متمایلیم که به صورتی باشه که بعدا بتونیم اگه یه بخش خراب شد اون رو تعویض کنیم، استفاده میشه. ورودی‌های تغذیه، اتصالات قطعات جانبی و برد‌هایی که نیاز به تعویض دارن از این دست هستند. برای بررسی بیشتر تا پایان مقاله با فرنام الکتریک همراه باشید.

کانکتور چیست؟

کانکتور (به زبان انگلیسی Connector) در اصل قطعاتی هستند که اغلب جهت اتصال قسمت‌های گوناگون مدارات به کار میروند. ریشه این واژه یا به عبارت دیگر این کلمه Connect به معنای اتصال دادان هست و خود کانکتور یعنی ابزار اتصال دهنده.این قطعات بیشتر در جا‌هایی که ممکن است قطعی بوجود آید یا تمایل داریم تا به شکلی باشد که بعدا بتوانیم اگر یک بخش آن خراب شد آن رو تعویض نماییم، استفاده می‌شود.ورودی‌های تغذیه، محل اتصالات قطعات لوازم جانبی و برد‌هایی که نیازمند تعویض کردن هستند از این قبیل‌اند.

روش مرسوم و غیر ایمنی که بین بسیاری از مردم جهان برای اتصال دو سیم(کانکتور سیم برق) به یکدیگر رایج شده است این است که قسمت فلزی دو سیم را روی هم گذاشته و روی آن را با نوار چسب می پوشانند با این کار یک اتصال ۱۰۰ درصد غیر ایمن و ناکارآمد درست می کنند که هم دوام زیادی ندارد و هم در شرایط مختلف باعث حوادث ناگوار زیادی از قبیل اتصالی در سیستم برق رسانی و آتش سوزی می شود.

به طور استاندارد تمامی سیم و کابل های موجود در جهان دارای یک عایق روکش برای جلوگیری از برق گرفتگی استفاده کننده هستند که برای استفاده از ترمینال جهت اتصال به سیم دیگر باید قسمتی از روکش سیم از روی آن جدا شده و سپس در داخل خانه مورد نظر قرار گیرد و پیچ روی آن پیچانده شود البته اسفاده از سر سیم های موجود در بازار جهت اتصال به قسمت لخت سیم مورد نظر و سپس قرار گرفتن در خانه مورد نظر و پیچاندن پیچ روی آن برای یک اتصال ایمن پیشنهاد می گردد.بسته به طراحی انجام شده و گل پیچ مورد نظر استفاده از پیچ گوشتی مناسب جهت بستن پیچ ها توصیه می شود.

موارد استفاده:

ترمینال های برق به طور گسترده در سیم کشی ساختمان ها برای توزیع نیروی الکتریسیته جهت اتصال کلیدها و پریزها، سیستم های روشنایی، لوازم خانگی، تجهیزات اداری، سیستم های تهویه مطبوع و ….. استفاده می شوند و محصولات تولیدی این گروه صنعتی بسته به نوع انتخابی توانایی مدیریت برق تا ۶۰۰ ولت و ۸۰ آمپر را دارا هستند.

همچنین این نوع کانکتور ها قابلیت وصل شدن به محل مورد استفاده خود را دارند.از ترمینال های برق در مواردی چون اتصال سیم ارت، محافظ های الکتریکی و الکترونیکی، سیستم های صوتی داخل سالن ها جهت فراهم کردن تعداد مورد نیاز ورودی و خروجی، سیستم های کنترل و هشدار داخل ساختمان ها نیز استفاده می شوند.

چرا باید از کانکتورهای مطمئن برای اتصال سیم‌ها به یکدیگر استفاده کرد؟

بسیاری از افراد برای اتصال دو سیم به یکدیگر از روش‌های غیر اصولی و ناامن استفاده می‌کنند.

آن‌ها در این روش‌ها، دو سیم را برای اتصال روی هم قرار داده و به وسیله نوار چسب روی آن‌ها را می‌پوشانند تا اتصال بین دو سیم برقرار شود.

این اتصال غیر اصولی و ناامن علاوه بر اینکه دوام زیادی ندارد، در شرایط مختلف باعث ایجاد حوادثی از جمله اتصالات در سیستم برق‌رسانی و آتش‌سوزی می‌شود.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت بهترین و مناسب‌ترین راه برای اتصال دو سیم به یکدیگر، استفاده از ترمینال‌های برق است.

در ترمینال‌های برق، سیم‌ها به دو صورت وارد خانه‌های موردنظر می‌شوند:

1. یا به طور مستقیم زیر پیچ‌ها قرار گیرند.
2. یا ممکن است زیر صفحه فلزی قرار گیرند. (این صفحه فلزی برای محافظت از آسیب‌دیدگی و پارگی سیم‌ها تعبیه شده است و توسط پیچ‌ها کنترل می‌شود.)

به طور استاندارد تمام سیم و کابل‌ها دارای یک عایق روکش برای جلوگیری از برق‌گرفتگی هستند.

هنگام استفاده از ترمینال برق جهت اتصال به سیم دیگر، در ابتدا باید قسمتی از روکش سیم را از روی آن جدا کرد و سپس آن را در داخل خانه موردنظر قرار داد و در انتها پیچ روی آن را بست.

چگونه کانکتور را بشناسیم

امروزه به دلیل توسعه فناوری، تنوع کانکتور ها نیز دچار تحولات اساسی شده است. در این میان کامپیوتر ها در راس هرم تنوع اتصال دهنده ها قرار دارند. اگر مانیتور سیستم مورد استفاده شما دو یا چند نوع کابل مانند VGA و DVI را می پذیرد، تنها می بایست یک کابل نمایشگر را در آن واحد به آن متصل کنید. اجازه بدهید در اینجا بگوئیم که کلا چهار نوع پیوند دهنده به یک مانیتور وجود دارد: VGA ، DVI ، HDMI و Display Port.اگر سی پی یو سیستم شما دارای گرافیک On board بوده و در عین حال یک کارت گرافیک نصب شده دارد، در پایان به دو مجموعه پورت گرافیک خواهید رسید. در این حالت، همیشه کابل نمایشگر خود را به کارت گرافیک خود وصل کنید و نه مادربرد.

کانکتور یا ترمینال برق مادگی اتصال دهنده ای است که به یک سیم، کابل یا قطعه سخت افزاری متصل شده است و دارای یک یا چند سوراخ، شکاف با ترمینال های الکتریکی در داخل است و به گونه ای ساخته می شود که یک کانکتور نرگی می تواند وارد آن شده و قفل شود. یک کانکتور مادگی نیز به عنوان یک جک یا پریز شناخته می شود. این نوع متصل کننده را هنگام جدا کردن آن می توان به راحتی تشخیص داد، زیرا هادی های الکتریکی مستقیماً در معرض دید نیستند.کانکتور فشاری (Connector) به معنی متصل کننده، از ریشه کلمه (Connect) به معنی اتصال گرفته شده. در واقع کانکتور به قطعاتی گفته می شود که برای برقراری اتصال در قسمت های مختلف مدارهای الکتریکی و الکترونیکی استفاده می شوند.

دلیل به کارگیری کانکتور کاهش احتمال قطعی و امکان تعویض در آینده (مثلا بر اثر خرابی) است. کانکتورها عموما در قسمت هایی مانند ورودی منابع تغذیه و محل اتصال برد با قطعات جانبی نصب می شوند.کانکتورها با توجه به تفاوت هایی که در ظاهر و کارایی دارند، یک سری ویژگی ها مشترک هم دارند که آنها را در دسته کانکتورها قرار داده می دهد که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:

• جنسیت (Gender): کانکتورها دو جنس نر و ماده دارند. معمولا بخش ماده (یا مادگی) روی برد نصب شده و بخش نر (یا نری) برای اتصال درون بخش مادگی قرار میگیرد.
• پلاریته (Polarity):کانکتورها معمولا فقط در یک جهت خاص متصل می شوند به همین جهت در آنها پلاریته ( جهت مثبت و منفی) اهمیت دارد. برای اینکه آنها در جهت درست نصب و یا اتصال برقرار کنند در بخشی از آنها زائده ای قرار می گیرد که در جهات دیگر قابلیت اتصال نداشته باشند.
• اتصال (Contact): اصلی ترین بخش کانکتورها بخش اتصال آنهاست. بخش اتصال در واقع قطعات فلزی ریزی هستند که معمولا داخل آنها قرار دارند و وظیفه آنها برقراری اتصال (معمولا بین نری و مادگی) است. بیشتر مشکلات بردها عدم اتصال درست آنها به خاطر خرابی، اکسیده شدن و یا کثیف شدن این بخش است.
• گام (Pitch): اتصال (Contact) ها در کانکتورها با یک الگو و فاصله خاص روی آن چیده شده اند. به این فواصل منظم بین اتصال ها گام گفته می شود. توجه به گام ها در مدارات بسیار مهم است چرا که ممکن است دو کانکتور که به نظر یکسان می رسند گام های متفاوت داشته باشند و به درستی روی برد نصب نشود.
• پایه(Mount): پایه در واقع تعیین می کند کانکتور از نظر مکانیکی چگونه نصب شود و زاویه آن با اتصالات چقدر باشد.
• سیکل طول عمر (Mating cycles): سیکل طول عمر در واقع تعداد دفعات کارکرد کانکتور را نشان می دهد. با توجه به نیازمان باید توجه داشته باشیم سیکل طول عمر مناسب انتخاب کنیم.

انواع کانکتورها:

کانکتورها از نظر شکل، اندازه و کارایی و همچنین قیمت کانکتور متفاوت هستند و همین موضوع باعث شده تا طیف گسترده ای داشته باشند. در ادامه به بررسی 19 مدل پر استفاده آن می پردازیم:

1. نوع VGA:

 که همچنین به عنوان کابل D-sub شناخته می شود یک کابل تصویری آنالوگ است. اتصال یک انتهای آن به مانیتور کامپیوتر یا تلویزیون و انتهای دیگر به پورت VGA متصل می شود.

2. نوع DVI:

یکی دیگر از کابل های گرافیکی است که مانند بقیه کابل ها یک انتها آن به مانیتور و انتهای دیگر به پورت DVI مستقر بر مادر برد وصل می شود.

  3. نوع HDMI:

اگر قصد دارید تلویزیون را به کامپیوتر وصل کنید، توصیه می شود از یک کابل استفاده نمایید، زیرا این دستگاه قادر است هم تصویر و هم صدا را انتقال دهد.

4. نوع PS / 2:

به طور پیش فرض برای اتصال کی برد و ماوس نوع PS / 2 به کار می رود. پورت سبز برای ماوس و پورت بنفش برای کی برد است

5. نوع اترنت:

این متصل کننده به RJ-45 نیز معروف است. یک انتهای آن به روتر یا سوئیچ شبکه و سمت دیگر به پورت اترنت روی کامپیوتر وصل می شود

6.نوع صوتی 3.5 میلی:

این پیوند دهنده الکترونیکی به عنوان اتصال دهنده تلفن نیز شناخته می شود. یک سمت کابل آن به بلندگوهای کامپیوتر، هدفون و میکروفون 3.5 میلی متری و انتهای دیگر به پورت های صوتی سیستم متصل می شود

7.نوع USB:

این متصل کننده برای اتصالات کابلUSB ، از دو قالب محبوب استفاده می کند: USB 2.0 و نوع اخیر آن USB 3.0. نحوه شناسایی کابل های USB 2.0 و 3.0 از یکدیگر به این صورت است که کابل های USB 3.0 دارای هد آبی هستند و گاهی برچسب SS “Super Speed” را روی آن ها هک شده است.

8. کانکتور BNC

BNC مخفف British Naval Connector می باشد که برای اتصال انواع کابل کواکسیال استفاده می شود. بیشترین استفاده BNC برای اتصالات دوربین مداربسته است. بی ان سی در دو مدل اتصال وجود دارد، پیچی و پرسی. در گذشته بسیاری از شبکه های کامپیوتری هم از BNC استفاده میکردند که امروزه RG45 جای آن را گرفته است. بی ان سی در اتصالات تجهیزات رادیویی، تجهیزات آزمایشگاهی و تجهیزات سیگنال های ویدیویی نیز استفاده می شود.

9. کانکتور PS2

PS2 که مخفف Personal System 2 است در واقع نام یکی از کامپیوترهای تولیدی IBM بود. PS2 ۶ پین دارد و برای اتصال دستگاه ‌های ورودی مانند میکروفون، ماوس و کیبورد استفاده میشد. امروزه در کامپیوترها PS2 به سختی یافت می شود در حالی که در کامپیوتر های کمی قدیمی تر PS2 جزو مهمترین درگاه ها بوده.

10.کانکتور USB

USB که مخفف universal serial bus است، برای انتقال دیتا و گاهی برای شارژ استفاده می‌شود. USB مدل های گوناگون و سه ویرایش به نام USB 1.0, 2.0, 3.0 را وارد بازار کرده. USB قابلیت اتصال به دستگاه‌های متنوع ورودی خروجی، ابزار‌ها، گجت‌ها و… را دارد. مثلا USB-A عموما در رایانه ها، USB-B برای اتصال چاپگرها، USB-C و micro USB-B برای اتصال گوشی ها و گجت های هوشمند به کار می روند. در ادامه انواع کانکتور USB را نام میبریم:

1. USB-A
2. USB-B
3. USB-C
4. USB-AB
5. USB-B SS
6. mini USB-AB
7. mini USB-A
8. mini USB-B
9. mini USB-AB
10. mini USB-AB

11. کانکتور HDMI

HDMI که مخفف High Definition Multimedia Interface است اولین و البته تنها سوکتی است که به صورت تجاری ارائه شد تا انتقال صدا و تصویر را همزمان و به صورت دیجیتال فشرده نشده انتقال دهد. اچ دی ام آی انتقال صوت و تصویر را با یک کابل انجام میدهد و دو مدل استاندارد و mini دارد.

12. کانکتورRJ45

RJ45 یا Registered Jack 45 یک سوکت استاندارد شبکه است که درکابل‌ اترنت کاربرد دارد. دستگاه هایی که برای ارتباط از پروتکل اترنت استفاده میکنند باید بهRJ45 مجهز باشند.RJ45 مادگی، کی استون نام دارد. RJ45 هشت پین است و ترتیب رنگ رشته های سیم در آن از استانداردهای خاصی پیروی میکند.

13. کانکتور RJ11

RJ11 ها 4 ، 6 و 2 پین هستند و از نظر ظاهری شبیه RJ45 هستند اما برای اتصالات تلفن استفاده می شوند و از کابل تلفن تک زوج ، 2 و 3 زوج برای اتصال پشتیبانی می کند. در این کابل ها ترکیب رنگ در سوکت اهمیت و استانداردی ندارند ، اما معمولا برای جلوگیری از خطا هر دو سمت سیم، باید از ترکیب رنگ مشابه استفاده کنند.

14. کانکتور AUX

AUX که به جک هدفون 3.5mm معروف است. سه پین است و توانایی انتقال صوت به صورت 2 کانال استریو را دارد و در دستگاه‌های مختلف صوتی وجود دارد.

15. کانکتور Lightning

Lightning که در محصولات جدید اپل مانند آیفون و آیپد وجود دارد، روی دستگاه های بعد از آیفون ۵ نصب شده دوطرفه است و به هر جهتی که آن را وارد کنیم اتصال برقرار می شود. لایتنینگ مانند USB برای شارژر و انتقال دیتا بکار می رود. لایتنینگ 16 پینی که جایگزین کانکتور ۳۰ پین محصولان اپل شده است منحصر به شرکت اپل است.

16. کانکتور DB15

DB15 که به فیش VGA یا پورت گرافیک در کامپیوترها شهرت دارد 15 پین می باشد. پین های DB15 در دو ردیف چیده شده اند. DB15 برای ارتباط بین کامپیوتر، لپ‌تاپ و سایر دستگاه های پخش کننده ویدئویی که پورت VGA دارد به نمایش‌گر هایی مانند مانیتور، ویدئو پروژکتور، تلویزیون ، و… است.

17. کانکتور GX

GX به شکل دایره ای طراحی شده و در مدلهای 16GX، 12GX و 18GX که نشان دهنده قطر دهانه آن است وجود دارند. GX برای کاربرد های متفاوت از 2 تا 12 پین طراحی شده است که در تجهیزات و صنایع نظامی کاربرد دارد.

18. کانکتور ATX

ATX که به نام فیش مادربرد یا پاور شناخته می شود 24 پین است و برای تغذیه مادربرد در رایانه ها مورد استفاده قرار میگیرد. از نظر ابعاد بزرگترین کانکتور پاور رایانه هاست. پین های ATX به صورت دو تکه ۲۰ پین و ۴ پین قابل استفاده است. ATX دو استاندارد ATX12V 2.x و ATX12V 1.X دارد.

19. کانکتور PH

PH به عنوان سوکت مخابراتی در برد های سنسور و همچنین میکروکنترلرها و …استفاده میشود. PH که به صورت مینیاتوری و از 2 تا 10 پین طراحی می شود.

20. کانکتور XH

XH مانند PH کاربرد مخابراتی دارد و از 2 تا 8 پین در بازار موجود است. XH با نام سوکت دزدگیری هم شناخته می شود.

21. کانکتور PHL

PHL یک سوکت قفل دار است که پین های آن دو ردیفه میباشند. PHL با تعداد پین های آن از2*5، 2*25 و 2*32 و… در بازار موجود است.

22. کانکتور آداپتور

جک آداپتور، سه پین جهت اتصال دارد و جهت ورود نیروی برق که توسط آداپتور تامین می شود در بردهای الکترونیکی استفاده می شود.

23. کانکتور IDC

IDC برای اتصال به باکس هدر استفاده میشود. مدل های متفاوتی از IDC وجود دارد. آی دی سی دو ردیفه و قفل دار است و با تعداد پین های 2*4 و 2*5 و… تا 2*20، 2*25 یافت می شود.

24. کانکتور فونیکس

فونیکس نوعی ترمینال است که طراحی شده تا برای اتصال مدار به ولتاژهای بالا استفاده شود. این قطعه دو تکه نری مادگی ساخته می شود. یک قسمت به صورت ثابت روی مدار نصب میشود و دیگری به شکل متحرک و بر سر کابل نصب شود. فونیکس با تعداد پین های 2، 3، 4 و بالاتر در بازار یافت می شود.

25.کانکتور IC

از متنوع ترین نوع کانکتورها که به نام سوکت IC نیز شناخته می شود می باشد. برای انواع مختلف آی سی موجود سوکت IC وجود دارد و مسلما تعداد پایه های آن متناسب با آی سی مورد نظر است. این سوکت به منظور امکان تعویض آی سی در آینده در صورت خرابی، بدون نیاز به حرارت دادن برد است.

26.کانکتور کابلشو

کابلشو، وایرشو یا سر سیم برای اتصال به سر سیم ها و کابل ها طراحی شده اند و در شکلها و اندازه های متفاوتی در بازار موجودند. سایز کابلشو ها با توجه به سطح مقطع سیم ها شماره گذاری می شوند و هر سطح مقطع هم رنگ خاص خود را دارد. کابلشو ها به صورت تک رشته، دو رشته، حلقه ای، دو شاخ و… موجودند. برای سایز های بالا دیگر از رنگ بندی استفاده نمیشود و تنها یک قطعه فلزی شماره دار و فقط به شکل حلقه ای (برای اطمینان از اتصال قوی در ولتاژها و جریان های بالا) وجود دارد.